Muş’ta Gezilecek Yerler

Muş il merkezinde bulunan Muş Kalesi, Muş’un en eski yerleşim yeri olarak bilinmektedir. Muş Kalesi’nin kimler tarafından ne zaman yapıldığı kesin olmasa da kentteki Moğol İstilası olduğu dönemdeki savaşlarda kalenin adı geçmektedir. Muş Kalesi’nin Hz. Ömer döneminde Müslümanların yönetimine geçtiği bilinmektedir. Muş Kalesi başta Arapların Anadolu’ya yerleşmek için gerçekleştirdikleri savaşlar olmak üzere birçok savaş sonucunda oldukça tahrip olmuştur. Muş Kalesi’nin yanında Arap, Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere birçok uygarlığa ait mezarlık bulunmaktadır. Muş Kalesi farklı kültürlerin izlerini taşıması nedeniyle Muş’ta gezilmesi gereken yerlerin başında gelmektedir. Muş Belediyesi tarafından Muş Kalesi’nin turizme kazandırılması için bölgede bir park hizmete açılmıştır.

Muş il merkezindeki Kale Mahallesi’nde bulunan Muş Ulu Camii, Hacı Şeref ve AlaeddinBey camilerinin batısında yer alır. Moloz taştan yapılan Muş Ulu Camii’nin ne yazık ki kitabesi bulunmamaktadır. Ulu Camii’nin kimler tarafından ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte rivayetlere göre avlusunda mezarı bulunan Şeyh Muhammedi Mağribi tarafından 979 yılından yaptırılmıştır. Dikdörtgen plana sahip olan Ulu Camii’nin mimari özellikleri incelendiğinde 19. yüzyılın ikinci yarısındaki döneme ait izler taşıdığı anlaşılmaktadır. Muş’taki inanç turizminin öncülerinden gösterilen caminin mihrabı sadedir. Caminin ana mekânı ortada kubbe, yanlarda ise beşik tonozla örtülüdür. Minaresi 1966 yılında yaşanan büyük deprem sonucunda yıkılmış olup caminin şu anki minaresi 1968 yılında inşa edilmiştir.

Muş’ta gezilecek yerler arasında yer alan Yıldızlı Han şehir merkezindeki yukarı çarşıda, Demirciler Sokağı’ndadır. Yıldızlı Han, Miralay Seyfi Bey tarafından 1307 tarihinde yapılmıştır. İki katlı olarak inşa edilen Yıldızlı Han’ın alt katı kesme taştan yapılırken üst katı kerpiçten yapılmıştır. Yıldızlı Han’ın mimarisine bakılınca Selçuklu dönemi mimarisinin izlerini taşıdığı açıkça görülmektedir. İpek Yolu üzerinde olan Yıldızlı Han, Erzurum-Muş-Bitlis güzergâhı arasında ticari ve konaklama açısından önemli bir yere sahip olmuştur. Dönemin ticaret merkezlerinden olan ve 613 metrekare gibi oldukça büyük bir alan üzerine kurulan Yıldızlı Han alt katında kuyumcular, bakırcılar ve manifaturacılar, üst katında otel olmak üzere 52 dükkândan oluşmaktadır. 1916 yılında bölgedeki Rus İşgali’nden sonra tamamen tahrip olan Yıldızlı Han’da Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belli zamanlarda restorasyon çalışmaları yapılmaktadır.
 

Geleneksel Muş evleri, Muş’un kuşkusuz en güzel yapıları arasındadır. Muş’un dar sokaklarında iki kattan oluşan evler taştan yapılmıştır. Tipik Türk mimarisinin özelliklerini taşıyan evler, bölgede yaşayanların temel ihtiyaçlarına, örf ve adetlerinden doğan geleneksel yaşam tarzına göre inşa edilmiştir. Geleneksel Muş evlerinin duvar kalınlığı yaklaşık 60-70 cm’dir. Zemin döşemelerinde killi toprak, üst katta ise ahşap malzeme kullanılmıştır. Dış görünüş olarak oldukça estetik duran Muş evleri miğfer görünümüne sahip Selçuklu dönemine ait izler taşıyan pencerelerle süslüdür. Pencereler genellikle korkuluklarla çevrilmiştir. Muş’un adeta simgesi haline gelen evlerin neredeyse hepsinde büyük bir avlu ve erzak deposu bulunurken birçoğunda ahır da bulunmaktadır. İki kattan oluşan evlerin ilk katında tuvalet, mutfak ve banyo yer alırken üst katta ise geniş bir salon ve etrafında sıralanan odalar vardır.

Muş il merkezine yaklaşık 12 kilometre mesafedeki Kepenez köyünde yer alan ArakManastırı’nın kimler tarafından hangi tarihte yapıldığı kesin olarak bilinmese de rivayetlere göre 4. yüzyılda Aziz Aydınlatıcı Grigor tarafından inşa edilmiştir. Mimarî yapısına bakıldığında Roma dönemine ait izler taşıdığı görülmektedir. Kutsal Havariler Manastırı olarak da bilinen Arak Manastırı, Kepenek köyünün hemen altındaki yaylaya kurulmuştur. Farsçada şarap anlamına gelen Arak ismi bölgede eskiden üzüm ambarlarının olduğunu göstermektedir. Geniş bir düzlük üzerine kurulu olan Arak Manastırı, 1915 yılındaki “Ermeni Tehciri”ne kadar Ermenilerin ibadetlerini gerçekleştirdiği bölgedeki en önemli manastır olarak kullanılmıştır. 1960 yılına kadar çeşitli amaçlarla kullanılan Arak Manastırı, 1960 yılında Muş Valiliği tarafından dinamit kullanılarak hava uçurulmuştur. Arak Manastırı’ndan günümüze iki kilisenin harabeleri ulaşmıştır.

Murat Nehri üzerinde bulunan tarihi Murat Köprüsü, Muş il merkezine yaklaşık 12 kilometre uzaklıktadır. Kim tarafından, ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte 13. yüzyılda Selçuklular döneminde inşa edildiği tahmin edilmektedir. Köprünün üzerindeki bir mermerde 1871 tarihi yazılı olsa da bu tarihin köprünün Osmanlı döneminde restore edildiği tarihi gösterdiği saptanmıştır. Bir uçtan diğer uca 143 metre uzunluğa ve 5 metre genişliğe sahip olan köprüde toplam 12 oluk göz bulunmaktadır. İnşa edildiği ilk günkü gibi sağlam olan Murat Köprüsü, Muş halkı tarafından aktif olarak kullanılmaktadır. Köprü gündüz olduğu kadar gece de ışıklandırma ile harika bir manzaraya sahiptir. Murat Köprüsü’nün hemen yanında dinlenme amaçlı mesire alanı bulunmaktadır. Köprü kıyısında Murat Nehri ve Murat Köprüsü eşliğinde Muş’a ait yöresel lezzetlerin tadına bakabilir, keyifli bir gün geçirebilirsiniz.

Malazgirt Kalesi, Muş il merkezine yaklaşık 137 kilometre uzaklıktaki Malazgirt ilçesinin Mengüçgazi Mahallesi’nde bulunmaktadır. Malazgirt Kalesi’nin Urartular dönemine ait bir kale olduğu tahmin edilmektedir. Bir zamanlar Berber Kalesi olarak bilinen kale Malazgirt Zaferi’nden sonra Malazgirt Kalesi olarak anılmaya başlamıştır. Yapımında Horasan harcı ve özel siyah taşlar kullanıldığı Malazgirt Kalesi, İslamiyet’in ilk yıllarında ve Bizans döneminde yaşanan savaşlardan etkilenmiş olup fazlasıyla tahrip olmuştur. Çeşitli dönemlerde onarım gören ve tarihte önemli bir yere sahip olan Malazgirt Kalesi, Fatih Sultan Mehmet tarafından Akkoyunlular’a karşı işgal edilerek Osmanlı idaresine geçmiştir. Malazgirt Kalesi büyük depremler yaşasa da bugün hâlâ etkileyici bir görüntüye sahiptir. Muş’ta görülmesi gereken en önemli tarihî yapılardan biri olan Malazgirt Kalesi’ni mutlaka listenize ekleyin.

Akdoğan Gölü, Muş il merkezine yaklaşık 80 kilometre uzaklıktaki Varto ilçesi sınırlarında bulunmaktadır. Akdoğan Gölü, Hamurpet dağlarından dolayı Hamurpet Gölü olarak da bilinmektedir. 2.173 metre rakıma sahip olan Akdoğan Gölü’nün etrafı dik kayalıklarla çevrilidir. En derin yeri 47 metre olan Akdoğan Gölü’nün derinliğinin az olmasından dolayı suyun rengi yeşil olarak görünmektedir. Göl, Hamurpet dağlarından gelen kar suları ve birçok kaynak suyundan beslenmektedir. Göl suyunun seviyesi yılın her dönemi neredeyse aynıdır. Gölün yanından akan İskender Çayı, Akdoğan Gölü’nden akan sularla beslenmektedir. Muhteşem doğaya sahip olan Akdoğan Gölü yöre halkı tarafından sıklıkla mesire alanı olarak kullanılmaktadır. Göl ve çevresi aynı zamanda aynalısazan balığı, kaz, ördek, turna ve kunduz gibi hayvanlara da ev sahipliği yapmaktadır.
 

Muş il merkezine yaklaşık 132 kilometre uzaklıktaki Malazgirt ilçesine bağlı MengüçgaziMahallesi’nde bulunan Muş Zafer Anıtı, 1985-1989 yıllarında arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Malazgirt Zaferi’nin anısına yaptırılmıştır. Anıt, 26 Ağustos 1071 Malazgirt Zafer Anıtı olarak anılmaktadır. Zafer Anıtı 42 metre yüksekliğinde birbirine bakan 2 sütundan oluşmaktadır. 42 metre yüksekliğe sahip sütunlar Anadolu’nun kapısını temsil ederken 2 sütun arasında bulunan boşluk Türklerin Anadolu’ya geçişini simgelemektedir. Malazgirt Zafer Anıtı 1999 yılında restore edilmiştir. Malazgirt Zaferi’nin yıldönümü olan 26 Ağustos günü anıtın bulunduğu yerde zafer kutlamaları yapılmaktadır. O dönemde Muş’a gelmeyi planlıyorsanız zafer kutlamalarına katılmanızı tavsiye ederiz. Muş-Malazgirt minibüsleri ile gelebileceğiniz Zafer Anıtı’na özel aracınızla Ahlat-Malazgirt yolunu takip ederek yaklaşık 1,5-2 saatte kolaylıkla ulaşabilirsiniz.
 

Kayalıdere Antik Kenti Muş ilçe merkezine 40 kilometre, Varto ilçesine ise 20 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. Urartuların yerleşim yeri olan Kayalıdere Antik Kenti, Urartu Kaya Mezarı olarak da bilinmektedir. Kayalıdere Antik Kenti’nin ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte MÖ 756-730 yılları arasındaki II. Sarduri döneminde yapıldığı tahmin edilmektedir. II. Sarduri döneminde kentin askeri yerleşim yeri olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Kayalıdere Antik Kenti, Muş’taki en sağlam tarihî yapılardan biri olarak öne çıkar. Turistlerin Muş’ta en fazla ziyaret ettiği yerlerin başında gelen Kayalıdere Antik Kenti’nde arkeolojik kazılar devam etmektedir. Kazılar sonucunda bölgeden başta tunç aslan heykeli, aslan tasvirli kemerler, ok başları olmak üzere çok sayıda tarihî kalıntı ve eser çıkarılmıştır. Kayalıdere Antik Kenti’nden çıkarılan eserler Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergilenmektedir. Tarihe meraklıysanız Kayalıdere Antik Kenti’ni mutlaka listenize ekleyin.