“En büyük, en ünlü”
5137 metrelik doruğuyla Anadolu’nun en yüksek dağıdır Büyük Ağrı. Türkiye’nin hâlâ aktif kabul edilen birkaç volkanından biridir. Ağrı Dağı’nın bu kadar görkemli görünmesinin nedeni, güneydeki 1640 m rakımlı Iğdır ovalarının ortasında birdenbire yükselen yaklaşık 4000 metrelik bir kütle olmasıdır. Nuh’un gemisinin karaya oturduğu yer sayıldığı için dünyanın en çok bilinen dağları arasındadır.
Fotoğraf | Hor Virap Kilisesi ve Ağrı Dağı
Marco Polo’nun “Hiçbir zaman çıkılamayacak” dediği dağın zirvesine ilk çıkan, kayıtlara göre, Prof. Federik Von Parot’tur (9 Ekim 1829). İlk kış solo tırmanışı ise Dağcılık Federasyonu eski başkanlarından Dr. Bozkurt Ergör’e ait (21 Şubat 1970).
Bu sönmüş volkanın üzeri kalın bir örtü buzuluyla kaplı. Yüzlerce metre kalınlığıyla krateri de dolduran buzul, zirve düzlüğünden sonra eğime uyarak batıda 3500 metreye kadar sarkar. Ahura Çukuru ve Öküz Deresi’nde vadi buzulu özelliği kazanır. Dağın kuzeybatı yamacında Korhan yaylası yakınlarında yaklaşık 3600 metre yükseklikte Küp Gölü var. Doğubayazıt tarafında Metror Çukuru (aslında bir çöküntüdür), Buz Mağarası ve Nuh’un gemisi bölgesi görülmesi gereken diğer doğal oluşumlar.
Doğu Anadolu’daki büyük tektonik hareketler sonucunda meydana gelen yer kabuğu hareketlerine bağlı olarak aktif hale geçen dağın en son hareketinin 1840’ta kuzey yamacından sıcak su çıkışı şeklinde olduğu biliniyor. Dağın iki konisi var. Biri Büyük Ağrı olarak bilinen batı konisi, diğeri de Küçük Ağrı olarak bilinen doğu konisi. Küçük Ağrı’nın yüksekliği 3869 metre.
Fotoğraf | Ağrı Dağı
Bugün Ağrı Dağı’nın yamaçlarında ağaçsı bitki örtüsüne neredeyse hiç rastlanmaz. Dede Korkut Hikâyeleri ve Arap yazarların 10. yüzyıldaki anlatılarına göre yamaçları ormanlarla kaplıymış. Doğubayazıt’a bakan güney yamacında, 2000 metre civarında üç köy var: Çevirme, Topçatan ve Eli. Dağın kuzey tarafı ise daha verimli otlaklarla çevrili. Bunun sebebi de kuzey tarafına sarkan buzul dilimlerinin erimesiyle oluşan birçok derecik. Bu sayede, tarih boyunca bu dağın bu yüzünde yoğun yaylacılık faaliyeti görülmüştür.
Yine kuzey yamacında, Ahura Vadisi’nin dibindeki Ahura köyü en büyük yerleşimdir. 1840’taki volkanik hareket sonucu bu köyün bir kısmı yok olmuştur. Ahura Vadisi’nin günümüzdeki adı Cehennemderesi Vadisi’dir. Bu ismi alması boşuna değil. Vadinin hemen üzerinde dağın 2500 metrelik kuzey duvarı yükselir ve vadi bu duvarda oluşan buz ve kaya heyelanlarına maruz kalır. Bu duvara tırmanmaya niyetlenen bir dağcı şimdiye kadar olmamıştır.
