Harput Kalesi

Harput Tepesi’nde bulunan Harput Kalesi hem Elazığ’a hâkim konumu hem de tarihî dokusuyla Elazığ’da görülmesi gereken en önemli yapıların başında gelmektedir. MÖ 8. yüzyıla kadar dayanan tarihiyle Urartular tarafından yapıldığı tahmin edilen Harput Kalesi tüm şehri ayaklarınızın altına sermektedir. Burç ve surları hala ayakta olan kaleye zamanla basamaklar, odalar ve gizli geçitler eklenmiştir. Harput Kalesi’nde rivayete göre harcın hazırlanmasında su yerine süt kullanılmıştır. Bu yüzden Harput Kalesi’ne Süt Kalesi de denilmektedir. İç kale ve dış kale olmak üzere iki bölümden oluşan Harput Kalesi’nde yapılan kazı çalışmalarında elde edilen eserler ve kalıntılar Elazığ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde sergilenmektedir.
 

Elazığ ilinin Harput beldesinin güneydoğusunda yer alan ovaya egemen kayalar üzerinde kurulu olan Harput Kalesi kayalara oyulmuş odalar, basamaklar ve gizli yollardan oluşmaktadır. 1115 yılında Artukoğlu Belek’in Kale’yi almasından sonra, Dulkadiroğulları, Akkoyunlular ve Osmanlılar döneminde çeşitli onarımlar görmüştür.

Dörtgen planlı kalenin girişi, doğuda Harput yönünde bulunmaktadır. Yapı, dış kale ve iç kale olmak üzere iki bölümlüdür. Yüksekliği yer yer değişmektedir. İç kale ve dış surlar olmak üzere iki bölümden meydana gelen Harput Kalesi’nin özgün bir yapı olarak günümüze kadar korunabilmesinde, Artuklu döneminde yapılan onarımların katkısı büyüktür. Kale daha sonra Dulkadiroğulları, Akkoyunlular ve Osmanlı döneminde de onarımlar görmüştür.

Kalenin dış surları savaşlarda tamamen yıkılmıştır. Yalçın kayalar üzerinde inşa edilen ve kuşatılması oldukça zor olan kale; içinde hastane, tahıl ambarı, darphane, cephanelik, cami, su sarnıcı ve çok sayıda sivil yapının bulunduğu büyük bir mahalledir.

Harput Kalesi ne amaçla yapılmıştır net bilinmese de bölgeye hâkim olan konumundan dolayı, güvenlik amacıyla inşa edildiği fikri öne çıkmaktadır. İçinde bulunan tahıl ambarı, cephanelik, darphane, su sarnıcı, cami ve çok sayıda sivil yapıdan dolayı da Harput Kalesi’nin içinde yerleşik olarak yaşamış ve bölgenin hem ahalisi hem de güvenliğinden sorumlu yerellerin varlığından söz edebilmek mümkündür.

Harput Kalesi Tarihi

Harput Kalesi MÖ 8. yüzyılda Urartu Krallığı tarafından kurulmuştur. MÖ 6. yüzyıldan itibaren Persler’in hâkimiyeti altına girmiştir. MÖ 1. yüzyıl ile MS 11. yüzyıl arasında Pers, Roma, Sasani, Bizans ve Abbasiler arasında büyük mücadelelere sahne olmuş, 11. yüzyılın sonuna kadar Bizans hâkimiyeti altında kalmaya devam etmiştir.

1085 yılında Çubukoğulları, 1112 yılında Artukoğulları, 1234 yılında Selçukluların egemenliği altında giren kale, Çubuk Bey’in Artuklu Beyi Belek Gazi’nin ve Selçuklu Beyi Alaeddin Keykubad’ın hükümet merkezi olmuştur. 1366 yılında Dulkadiroğulları ve Akkoyunlu devletleri arasında sık sık el değiştirmiştir.

Kale 1465 yılında Akkoyunlu hükümdarı Hasan Bahadır Han (Uzun Hasan) tarafından ele geçirilerek Akkoyunlu idaresine alınmıştır. Harput bölgesi ve Kalesi 1515 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı İmparatorluğu‘nun idaresine alınmıştır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün izni ile Prof. Dr. Veli Sevin’in bilimsel danışmanlığında 2005 yılında başlatılmış olan Harput İç Kale’deki Osmanlı Dönemi kazı çalışmaları 2006, 2007, 2008, 2009 yıllarında devam etmiştir. Sürdürülen çalışmaların amacı MÖ 8. yüzyılda Urartular tarafından kurulmuş Harput Kalesi içinde 17. yüzyılın ortalarından 20. yüzyılın başlarına kadar yaşayan Osmanlı mahallesini kurtarmaya yöneliktir. Kurtarma kazıları “Osmanlı Arkeolojisi” kapsamında yürütülmüştür.

Bu kazılar sonucunda mahalle mektebi, kale, cami çevresindeki ticarethaneler, konutlar, atölyeler, Artuklu tünelleri ve basamaklı tünel zindan (Belek Gazi’nin Haçlı Kralı II. Baudouin’i tutsak ettiği zindan) ortaya çıkarılmıştır. Bu zindana 100 basamaklı merdivenle aşağı inilmektedir. Yerin 36 metre aşağısındadır.

Harput Kalesi Nerededir?

Harput Kalesi Harput Antik Kenti’nin içinde yer almaktadır. Bu antik kent içinde kale dışında bir müze ve kilise de bulunmaktadır.

Harput Kalesi Efsanesi

Harput Kalesi hakkında çeşitli efsaneler anlatılmaktadır. Bunlardan bir tanesine göre kalenin yapımı sırasında harcın hazırlanmasında su yerine süt kullanılmıştır, bu yüzden de Harput Kalesi Süt Kalesi olarak da anılmaktadır.

Rivayete göre kalenin temelleri atılır. Kale duvarları yükselmeye başlar. Ancak o yıl başlayan su kıtlığına bir çare bulunamaz. Aynı yıl bu su kıtlığının aksine hayvanların sütleri oldukça boldur. Zamanın hükümdarı bu durumun karşısında harç için su yerine süt kullanılması talimatı verir. Hayvanlar sağılır. Harç süt ile karılır, kale tamamlanır.

Harput Kalesi Restoran

Elazığ mutfağı zengin yemek çeşitlerine sahip bir şehirdir. 150’ye yakın yemek çeşidi olan Elazığ’da, üç öğün yemeğin dışında kuşluk yemeği ve özellikle yatsılık denilen pestil, ceviz, orcik, meyve gibi yiyeceklerin bulunduğu sofralar açılır. Elazığ mutfağında geçmişi Oğuzlara kadar uzanan tutmaç, umaç aşı, anamaşı, kara kavurma gibi yemekler halen restoranlarda bulunabilmektedir.

Elazığ mutfağının yerel lezzetleri için gidebileceğiniz restoranlar ise şöyle:

Koçoğlu Restoran: Restoran 08.00 – 22.00 saatleri arasında hizmet veriyor.

Adres: Sürsürü Mahallesi, Malatya Yolu Çocuk Islahevi karşısı, No:3 Elazığ Merkez.
Telefon: (0424) 248 31 50

Babı Lezzet Yöresel Tatlar: Restoran 07.00 – 23.30 saatleri arasında hizmet veriyor.

Adres: Çaydaçıra Mahallesi, H Ömer Bilginoğlu caddesi, No: 51/A Baran Evleri, Elazığ merkez.
Telefon: (0424) 234 00 23

Ensar Mangal Vadisi

Adres: Harput Mah. Nadid Baba Sokak No:1 Elazığ merkez.
Telefon: (0424) 215 10 33

Harput Kalesi Yol Tarifi

Harput Kalesi’ne Elazığ şehir merkezinden saat başı kalkan Harput otobüsleri ve dolmuşları ile ulaşabilirsiniz.