Han Yeraltı Yerleşimi (Han Antik Kent)

Eskişehirilinin en çok ilgi çeken yerlerinden biri olan Han Antik Kenti'nde en ilgi çekici arkeolojik kalıntılar; kayalara oyulmuş yer altı galerileridir. Ne zaman ve ne amaçla yapıldıkları bilinmeyen karmaşık yapıdaki yer altı galerilerinin ve çok sayıdaki tahıl ambarlarının uzun süreli ve güçlü bir tehdide karşı savunma ve korumaya yönelik olarak yapıldığı düşünülmektedir. Bölgenin tarihsel süreç içerisindeki konumu göz önüne alındığında akla ilk gelen cevap ise, Anadolu’nun bu kesiminde yoğunluğu 7. yüzyıldan itibaren giderek artan Arap akınlarına karşı yapılmış olmasıdır.

Yer altına inen kat kat mekanlar ve koridorlar en alt tabakada temiz su kanalına bağlanmıştır. Güneydoğu girişinde ise Gömü Odası yer alır. Yer altına oyularak yapılmış üç odadan oluşur ve bu odalarda arcosoliumlu sandukalar bulunmaktadır. Oda duvarının özellikle üst seviyesinde ve tavanda rozet, baklava dilimi, fiyonk, yaprak ve fırıldak motifleri bulunmaktadır. Bölgede bilinen tek örnek olması nedeniyle gizem taşımaktadır.
 

Eskişehir, özellikle son yıllardaki gelişimiyle İç Anadolu’nun turizmde parlayan yıldızı haline gelmiştir. Modern yüzünün arkasında antik çağlara kadar uzanan bir medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Şehrin Han ilçesi, Frig Vadisi’nde bulunan Han Yeraltı Şehri ve çevresi de, bu medeniyetin günümüze ulaşan kanıtlarından biridir. Han Yeraltı Şehri doğal kayalıklarda yeraltına oyularak yapılmıştır. Tarih boyunca doğuyu, batıya ve güneye bağlayan antik yol üzerindeki en önemli kavşaklardan biri olan Han Yeraltı Şehri aynı zamanda, Hıristiyanlığın ilk barınağı ve hem Selçukluların hem de Osmanlıların mola kentidir.

Han Antik Kenti 

1992 yılında Eskişehir Müzesi tarafından ilçe merkezinde kazı ve araştırmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda, kayalıklara oyularak yapılmış gömü ve benzeri mekânlar saptanmış; Han Yeraltı Şehri’nin yakınındaki mezar odası müze tarafından temizlenmiştir. Bugüne kadar tamamı kayalara oyulmuş, tekli ve oda tipinde 100’den fazla mezar tespit edilmiştir. Mezarlardan elde edilen buluntular, nekropol alanının MS 1. yüzyıldan başlayarak MS 6. yüzyıla kadar yaklaşık 4 yüzyıl süresince kesintisiz olarak kullanıldığına işaret etmektedir.

Han Antik Kenti yeraltına yapılan kat kat bölümler, bu bölümleri birbirine bağlayan koridorlar ve en alt bölümde, kuzeyden gelen bir temiz su kanalından oluşmaktadır.Gömü odasının girişi güneydoğu yönündedir ve yeraltına oyularak yapılmış 3 odadan oluşmaktadır. Odalarda arcosolium’lu (tavanı resimlerle bezeli, kemerli kubbesi olan duvar oyuğundan oluşan mezar) sandukalar bulunmaktadır.

Oda duvarının üst tarafında ve tavanda rozet, baklava dilimi, fiyonk, yaprak ve fırıldak motifleri mevcuttur. Bu, bölgede bilinen tek örnektir. Karmaşık yapısı ile dikkati çeken yeraltı galerilerinin ve çok sayıdaki tahıl ambarının yapılış zamanı ve amacı ile ilgili herhangi bir tarihi ya da arkeolojik veri bulunamamıştır. Uzun süreli ve güçlü bir tehdide karşı savunma ve koruma amaçlı olduğu tahmin edilmektedir.

Han ilçe merkezinde ortaya çıkarılan kalıntılar, buradaki antik yerleşimin Roma İmparatorluğu döneminde önemli ölçüde genişlediği ve Bizans Dönemi’nde de özellikle askeri açıdan stratejik bir merkeze dönüştüğü yönündedir. Han Antik Kenti güzergâhında bulunan bir diğer önemli tarihî eser de, Osmanlı Dönemi’nden bugüne ulaşan Hüsrev Paşa Camii ve hamamdır.

Eskişehir Han İlçesi 

Eskişehir Han ilçesi sadece yakın çevresinin tarihî ve doğal güzellikleriyle değil, ilçe merkezindeki Osmanlı Dönemi yapılarıyla da büyük ilgi görmektedir. 1967 yılında merkez ilçe olan Han, 1990’da ilçe olmuştur.

Eskişehir Han İlçesi Tarihi 

Eskişehir Han ilçesi tarihi, bölgenin yerleşim merkezi olarak belirlendiği MÖ 3500 yıllarına, yani Hitit uygarlığına uzanmaktadır. Antik yol üzerindeki Han ilçesi, ilk Tunç Çağı, Frig, Roma ve Bizans dönemlerinde yerleşim bölgesi olarak kullanılmaktadır. Fransız sanat tarihçisi ve arkeolog Albert Gabriel, 1937-1939 yılları arasında İstanbul Arkeoloji Enstitüsü adına bölgeyi incelemiştir. Ardından Prof. Dr. Halet Çambel’in yaptığı kazılar izlenmiş ve bu kazılar yörenin İlk Tunç Çağı’ndan bugüne yerleşime açık olduğunu ortaya koymuştur.

MÖ 1200 yıllarında Balkanlardan gelen Frigler, buradaki Hitit egemenliğine son vermiştir. Frigler’in başkenti Gordion, Han bölgesine çok yakındır. Bu nedenle Eskişehir Han Yeraltı Şehri ve çevresi Friglerin en önemli yerleşim merkezlerinden biri olmuştur. KimmerlerinFrig egemenliğini sonlandırmasıyla bölgede Lydialıların egemenliği başlamış, onları Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar izlemiştir. Tarihi İpek Yolu’nun bir kolunun buradan geçmesi, Han ilçesini her dönem vazgeçilmez kılmıştır.

Orta Çağ’ın ikinci yarısında Haçlı ordularının buradan geçmesi nedeniyle, Türk Beylikleri ve Bizanslılar arasında birçok savaş yaşanmıştır.EmevilerDönemi’nde ise bölge Arap akınına uğramıştır. Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerinde imparatorluk topraklarına katılan bölgede, Koruma Kurulu tarafından 154 adet sivil mimari örneği ve 20 adet anıtsal yapı tespit edilerek koruma altına alınmıştır.

Han Yeraltı Şehri ve Çevresindeki Tarihi Eserler 

Eskişehir, ev sahipliği yaptığı değişik uygarlıklar nedeniyle Antik Dönem’den, Osmanlı’ya kadar çok farklı türde yapıları bünyesinde barındırmaktadır. Bunlardan en önemlisi IV. Murad zamanında yapılan 350 odalı han, hamam ve çeşmedir. Bir diğeri de yine Sultan IV. Murad’ın torunu Hüsrev Paşa adına “Kızıl Kilise”yi restore ettirerek yaptırdığı Hüsrev Paşa Camii’dir.

Han Yeraltı Şehri Nerededir? 

Han Yeraltı Şehri,Eskişehir il merkezine 83 km uzaklıktadır ve ilçenin güneydoğusunda yer almaktadır. Kuzeybatısında Seyitgazi ilçesi, kuzeydoğusunda ise Çifteler ilçesi yer almaktadır.İnternet sitelerindeki Eskişehir Han ilçesi haritası da, Yeraltı Şehri’nin yerini tam olarak tespit edebilmek için yardımcı olacaktır. 2. derece arkeolojik sit alanı olan bölge her gün ziyarete açıktır ve ziyaret ücretsizdir.

Han Yeraltı Şehri Nasıl Gidilir? 

Han Yeraltı şehrine özel aracı ile gitmek isteyenlerin, Eskişehir’den Çifteler ilçesine oradan da tamamı asfalt olan yolu takip ederek 104 km devam etmeleri gerekmektedir. Sonrasında tabelaları takip ederek ve Antik Kent yakınında araçlarını park edip yürüyerek Yeraltı Şehri’ne ulaşabilirler. Toplu taşımayı tercih edenler, Çifteler ilçesinden kalkan dolmuşlarla Han ilçesine ve Yeraltı Şehri’ne ulaşabilirler. Eskişehir’e Türkiye’nin her ilinden otobüs, büyükşehirlerinden de uçak seferi bulunmaktadır.