Yapılan araştırmalar ve arkeolojik kazılardan anladığımız kadarıyla kütüphanelerin geçmişi MÖ 7. yüzyıla değin uzanmaktadır. Yazının icadı ile birlikte bilgiyi kalıcı bir şekilde kaydetmek ve paylaşmak kitaplar sayesinde olmuştur. Bunun yanında kitapları belli bir mekanda toplayıp konularına göre sınıflandırarak bilgi hazinesi meydana getirmek ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır.
Medeniyetlerin gelişmişlik seviyesi ile paralel bir biçimde öne çıkan şehirlerin olmazsa olmazlarından biri de kütüphaneler olmuştur. İnternette ve diğer teknolojik gelişmelere rağmen kütüphaneler uzun süre vazgeçilmezler arasında yer alacaklardır.
Tarihte Bilinen İlk Kütüphane: Ninova Kütüphanesi
Tarihte bilinen ilk kütüphane Asurlular tarafından MÖ 7. yüzyılda Dicle Nehri'nin batı kısmında Musul’a çok yakın bir yerde bulunan Ninova şehrinde kurulmuştur. Yazıyı ilk keşfeden Sümerler bu topraklarda yaşamışlar ve Asurlularla yakın ilişki kurmaları dolayısıyla Asurlular, tarihin erken döneminde yazıyı kullanmışlardır. Bu medeniyetler bilgileri gelecek kuşaklara aktarma ihtiyacı hissetmişler ve bunun sonucunda kütüphaneler oluşmuştur. Bu kütüphanede yer alan kitaplar kil tabletler üzerine yazılmıştır. Günümüzde Ninova Kütüphanesi'nde yer alan kil tabletlerden birçoğu İngiltere’deki Britanya Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.
İskenderiye Kütüphanesi
Fotoğraf | İskenderiye Kütüphanesi
Mısır, tarihte bilinen en önemli bilim merkezlerinden ve kütüphanelerinden biri olan İskenderiye Kütüphanesi'ne ev sahipliği yapmıştır. Kütüphanenin ismi İskenderiye şehrinden gelmektedir. İskenderiye Kütüphanesi yalnızca yazılı kaynakların toplandığı ve sınıflandırıldığı bir binanın ötesinde ülkedeki tüm hayvan ve bitki örneklerinin yer aldığı müzesi, rasathanesi ve botanik bahçesi olan büyük bir yapı olarak hizmet vermiştir.
Kütüphane kimler tarafından yapıldığı tam olarak bilinmeyen kişi ya da gruplarca yakılmıştır. 2002 yılında eski İskenderiye Kütüphanesi'nin bulunduğu düşünülen bölgede yeni İskenderiye Kütüphanesi kurulmuştur.
Kongre Kütüphanesi
Fotoğraf | Kongre Kütüphanesi
ABD’nin başkenti Washington DC’de üç farklı binada hizmet veren kütüphane, dünyanın bünyesinde en çok kitap ve raf bulunduran kütüphanesi olarak özel öneme sahiptir. 470 dilde 29 milyondan fazla kitap ve diğer yayına sahip kütüphane, içlerinde Gutenberg İncili de dahil olmak üzere 58 milyon el yazmasını da barındırmaktadır.
Trinity Üniversitesi Kütüphanesi, İrlanda
Bu kütüphane tamamen muhteşem olması ve ağaçtan yapılmış kemerli dizaynının yanında İrlanda’nın en büyük kütüphanesi olma özelliğine de sahip. Kütüphane, yaklaşık 800 yıllık bir tarihe sahip olan ve Celtic rahipleri tarafından yazılmış olan ‘’Book of Kells’’in el yazmasına da ev sahipliği yapıyor. Kayıtlar kütüphaneyi her yıl 500.000 kişinin ziyaret ettiğini gösteriyor.
2. Admont Manastırı Kütüphanesi, Avusturya
Alplerin eteklerinde kurulu olan ve dünyanın en uzun manastır kütüphanesi ünvanına sahip Admont Kütüphanesi rococo tarzı ile dizayn edilmiş. Rafları, tavanı ve zemini ile bir renk uyumu içinde görünen kütüphanenin mimarı Josef Hueber aydınlanmak ve ilimden ilham almış. Hueber ‘’Zihin gibi, odada ışıkla dolmalı.’’ sözüyle tarzını açıkça belli etmiştir. Kütüphanede hiç masa olmamasının nedeni ise buranın çalışma amacıyla dizayn edilmemesinden kaynaklanıyor. Manastırın keşişleri kitapları alıp odalarına götürmek adetine sahiplermiş.
New York Halk Kütüphanesi, ABD
ABD’nin en büyük üçüncü kütüphanesi ve mermerden yapılan en büyük binası olduğu düşünülürse, New York Halk Kütüphanesi’nin oldukça etkileyici olduğu anlaşılacaktır. Kütüphanenin ana bölümlerine isteyenler gelip oturabilir ve kitaplarını okuyabilirler, Wi-fi’ın ücretsiz olduğunu da söylemekte fayda var.
Clementinum, Çekya
İncelikle işlenmiş freskleri ve ağaçtan sütunlarıyla Clementinum’un her köşesi bir güzellik sergiliyor. Prag’ın en ünlü yerlerinden biri olan kütüphane ziyaretçilerin oldukça ilgisini çekiyor.
Bibliotheque Sainte-Genevieve, Fransa
1850’lerde tamamlanan bu güzel kütüphane adeta çeliklerle örülmüş. Fakat ağaçtan masalar ve yeşil lambalar bütün bu sertliği alıp götürmüş.
The George Peabody Kütüphanesi, ABD
George Peabody Kütüphanesi, Peabody Enstitüsü Kütüphanesi olarak da bilinir. Baltimore’da konumlanan kütüphane halkın kullanımına uygun durumda. George Peabody’nin amacı herkesin rahatça kullanabileceği ve danışabileceği bir kütüphane kurmaktı.
The Escorial Kütüphanesi, İspanya
Escorial dünyanın en büyük kütüphanelerinden biridir. İçerisinde pek çok el yazması eser olan kütüphanede kitapların yıpranmaması adına, ciltli kısım rafın içerisine doğru koyularak yerleştirilmiştir.
Aberdeen, İngiltere
Kare bir mimariye sahipmiş gibi görünse de kütüphanenin içi oldukça modern ve alışılmışın dışında bir dizayna sahip. Bina 1.200 öğrenciye çalışma alanı sunacak kapasitede.
Musashino Üniversite Kütüphanesi, Japonya
Bu kütüphanenin pek çok odası ve oldukça boş rafı var. Fakat boş raflar bir yetersizlik alameti değil burada dijital ortamda bilgi paylaşımı oldukça popüler.
Stuttgard Şehir Kütüphanesi, Almanya
Kütüphanenin son 5 katında kitapları bulabileceğiniz binada beyaz renk hakim. Bu beyaz yüzey sayesinde doğal ışık daha verimli kullanılırken çalışanlar için de ferah bir ortam yaratılması amaçlanmış.
Jose Vasconcelos Kütüphanesi, Meksika
Cam ve metalle dizayn edilmiş olan bu kütüphane Meksika’nın en güzel kütüphanesi olarak da biliniyor. Ayrıca kütüphane 1.5 milyon kitabı alacak alana sahip. Fotoğraf: www.architecturaldigest.com
Florian, Avusturya
Barok tarzın en önemli eserlerinden olan kütüphane incelikle işlenmiş ahşap kitap raflarıyla da dikkat çekiyor. Ayrıca freksleri oldukça etkileyici olan kütüphanenin her köşesinde bir ustalık eseri görebilirsiniz.
Beinecke Nadir Kitaplar Kütüphanesi, ABD
Yale Üniversitesi Başlangıçta pek ilginç görünmese de bu kütüphane mermer duvarları ve tasarımıyla oldukça ilginç. Hiç pencerenin bulunmadığı kütüphanede pek çok el yazması ve nadir kitap bulabilirsiniz.
Seattle Halk Kütüphanesi, ABD
Oldukça modern çizgilere sahip olan kütüphane, işleyişi ile de bu yolda ilerliyor. Burada pek çok kitabı ve içeriği bilgisayarda bulabilirsiniz.
Türkiye'deki Kütüphaneler
Türkiye'nin 900 yıllık bir kütüphane geleneği vardır. İlk kütüphaneler, Anadolu’da ilk beylikler ve Anadolu Selçukluları döneminde kurulmuş, Osmanlılar tarafından geliştirilmiştir. Osmanlılarda ilk kütüphane Osman Bey zamanında İznik’te, ikincisi ise Edirne’de Lala Şahin Paşa tarafından kurulmuştur. II. Abdülhamit döneminde ilk kez devlet bünyesinde kurumsal bir kütüphane kurulmasına karar verilmiştir.
Türkiye’deki İlk Devlet Kütüphanesi: Beyazıt Devlet Kütüphanesi
Fotoğraf | Beyazıt Devlet Kütüphanesi
II. Abdülhamit’in kişisel malvarlığından yaptığı destekle Beyazıt Camii Külliyesi'nin imaret kısmında 1882 yılında restorasyona başlanmış ve 1884 yılında Kütüphane-i Umumi-i Osmani adıyla ilk devlet kütüphanesi hizmete açılmıştır. Devlet tarafından bizzat kurulan ilk kütüphane olup kurulduğu dönemde milli kütüphane işlevi de görmüştür.
Mimari olarak yapıldığı dönemin özelliklerini yansıtan oldukça güzel iki tarihi binada 40 binin üzerinde eseriyle yılda ortalama 40–50 bin ziyaretçiye hizmet vermeye devam etmektedir.
Milli Kütüphane
Milli Kütüphane 1948’de hizmet vermeye başlamış 1950’de yayımlanan kuruluş kanunu ile resmi kimlik kazanmıştır. Kütüphanenin kuruluş amacı; milli kültür araştırmalarını mümkün kılmak, bu konuya elverişli bütün eserleri bir araya toplayarak ilim çalışma ve araştırmalarını kolaylaştırmaktır. Kütüphane kurulduğunda yalnızca 8.000 adet kitapla hizmet vermekte iken bir yıl gibi kısa bir sürede bulundurduğu eser sayısı 60.000 seviyesine çıkmıştır.
Fotoğraf | Milli Kütüphane
Kütüphane içerisinde yaklaşık 1 milyon 270 bini basma eser olmak üzere toplam 3 milyondan fazla eser bulunmaktadır. Üniversite öğrencileri ve araştırmacılara açık olan Milli Kütüphane haftanın her günü ziyaretçilerine hizmet vermektedir.
