Rio ve Onun Uzantısı Olan Angola Karnavalı, Luanda

Karnaval deyince aklımıza ilk olarak Brezilya’daki Rio Karnavalı geliyor. Ancak bu yazımda ben size dansın sanat ve estetik yönünün eğlenceyle bütünleştiği, enerjik dansların hiç durmayan müzik eşliğinde sergilendiği, Angola’nın başşehri Luanda’nın ana caddesi Marginal’de dans okullarının rengârenk kostümleriyle defile yaptığı, Afrika Kıtası’nda Rio Karnavalı ile aynı zamanda kutlanan, yaklaşık 500 bin kişiyi bir araya getiren sınırsız eğlence; Angola Karnavalı'ndan bahsetmek istiyorum.

Karnaval izlenimlerime geçmeden önce hayli zengin olan karnaval tarihçesine bir göz atalım… Angola Karnavalı'nın temeli Brezilya’da her yıl gerçekleştirilen Rio Karnavalı’na dayanıyor. Kayıtlara göre ilk Rio Karnavalı’nın başlangıcı 1723 yılına kadar gerilere gidiyor. O zamanlar Portekiz adalarından Brezilya’ya göçenler, bir yerde toplanan insanların birbirlerine su ve kireç tozu atarak vakit geçirdikleri "Entrudo" isimli bir eğlenceyi de beraberlerinde getirmişler. Daha sonra 19. yüzyıl ortalarında José Nogueira de Azevedo isimli bir Portekiz Pazartesi günleri arkadaşlarını toplayıp caddelerde davul, tef gibi aletler çalarak "Zé Pereira" adını verdiği bir eğlence düzenlemeye başlamış. 1830 yılında ise "Grandes Sociedades" isimli imparatorun da dâhil olduğu yaklaşık 80 kişilik bir eğlence tertiplenmeye başlanmış. Değişik kostümler ve maskeler takan grup müzik eşliğinde ellerinde çiçekler sokaklarda defile yapmışlar. Ardından 1870 yılında "Cordão Carnavalesco" isimli bugünküne daha yakın bir karnaval düzenlenmeye başlamış. Kral ve kraliçe ile birlikte halk cadı, köylü kostümleri giyerek, büründükleri karakterlere uygun performanslar sergileyerek karnavala renk katmışlar.

Zaman içinde sponsorluklar, orkestralar ve koroların da katılımıyla eğlencenin çapı giderek büyümüş ve bugünkü “Rio Karnavalı” son halini almış. 2. Dünya Savaşı sırasında ara verilen karnaval kutlamalarına savaşın sona ermesiyle birlikte tekrar başlanmış. Samba dansının sergilendiği ilk Rio Karnavalı 1917 yılında yapılmış.

Karnaval teriminin, “Ete Veda” anlamına gelen “Carne Vale” kelimlerinden türemiş. Bu terim, et, alkol ve diğer dünyevi zevklerin tüketiminden 40 günlük bir uzak durma dönemi olan Paskalya öncesi gerçekleştirilen perhize atıfta bulunmakta. Karnaval genellikle, Cuma’dan, Paskalya öncesi perhizden bir gün önceki Salı’ya kadar, 5 gün boyunca kutlanıyor. Pek çok Hristiyan için, Paskalya öncesi perhiz Tanrı ile iletişimde zaman geçirdikleri bir dönemdir. Hristiyanların Isa’nın Tanrı katına çıktığına inandıkları gün olan Paskalya ile sona eren 40 günlük perhiz döneminden önce karnaval kutlanmakta. Paskalya Bayramı’nın tarihi aya göre belirlenir ve genellikle 22 Mart ile 25 Nisan arasına düşer. Buna bağlı olarak da Karnaval tarihi Kilisenin takvimine göre her yıl değişir.

Her sene karnavala katılan birçok okul sergiledikleri 5 günlük performanlarıyla stadyumda şampiyonluk unvanı için yarışmaktalar. Karnaval boyunca ilginç kostümlü muhteşem samba dansçıları Rio’nun mahallelerinde geçit resmi yaparlar. Samba okulları Sambadrome’daki final şovu için hazırlanırken, Impromptu sokak partileri her yerde devam eder. Maskeli partiler ve temalı gecelerin büyük bir kalabalığı çektiği Rio’nun ünlü yerlerinde çeşitli Karnaval Baloları düzenlenir.

Brezilya ile ünlü olan samba müziği ve dansının orijini Angola’nın Semba Bölgesi’ne dayanmakta. Angola’daki yerel dillerden biri olan Quimbundo dilinde “semba” “dua etmek, ataların ya da yerel Tanrıların ruhlarını çağırmak” anlamına gelmekte. Angola’ya özgü olan semba dansı ve müziği köleler tarafından Afrika’dan Brezilya’ya getirilmiş. Brezilya’da Portekizceye “semba” “samba” olarak uyarlanmış. Samba müziği ve dansının zaman içinde artan popülaritesiyle doğru orantılı olarak besteciler, müzisyenler ve dansçılar yeteneklerini göstermek, birbiriyle rekâbet etmek amacıyla kulüpler kurup düzenli olarak bir araya gelmişler. Böylelikle samba okulları kurulmuş ve samba okullarının ilk resmigeçidi 1932’de gerçekleşmiş. Zaman içinde rakabet büyüyünce “Association of Schools of Samba City in Rio de Janeiro” adı altında Rio Karnavalı’ndaki Samba geçitlerini organize eden birim oluşturulmuş. 

ANGOLA KARNAVALI
 Sembanın ana vatanı olan Angola’nın Portekiz kolonisi olduğu dönemden başlayarak Angola Karnavalı düzenli olarak her sene kutlanmaya başlanmış. Karnaval zamanı Angola’nın başşehri olan Luanda’nın en işlek caddesi Marginal trafiğe kapatılıyor. Bir sene önceki karnavalın bitim tarihinden itibaren yoğun bir hazırlık içine girmiş olan dans okulları ellerinde okul adları yazılı pankartlarıyla semba ve Angola’ya özgü diğer müzik ve dans olan Kizomba eşliğinde Marginal boyunca geçit yapıyorlar. Sembanın Fransız Karayipleri ile Cabo Verde Adaları’ndaki müziklerle harmanlanmasından ortaya çıkmış bir müzik ve dans türü Kizomba. Angola’nın belli başlı dans okulları geçit töreni esnasında gerek dansları ve göz kamaştırıcı kostümleri, gerekse abartılı makyajlarıyla hayli dikkat çekiciler. Yol kenarında ve tribünlerde yerlerini almış olan seyirciler de ilginç saç şekilleri, suratlarına taktıkları ilginç maskeler, giydikleri ilginç kostümler ve yüzlerine uyguladıkları makyajlarıyla dans okullarından aşağı kalmıyorlar. 4 gün boyunca tüketilen sınırsız alkolün de neticesi had safhaya varan aşırılıkların önüne geçilemediği durumlarda süvari polisler ellerindeki coplarla halka müdahale ediyorlar. Karnaval boyunca becerilerini sergileyerek kıran kırana yarışan dans okullarından ilk üç ilan ediliyor ve ödülleri veriliyor.

Rio Karnavalı’nın minik, mütevazı bir kopyası olan Angola Karnavalı 17 Şubat 2015 Salı günü Luanda başta olmak üzere Angola’nın belli başlı büyük şehirlerinde yine coşku ile kutlanmaya başladı.

Angola Karnavalı zamanında siz de orada olmak istiyorsanız eğer Angola vizenizi yola çıkmadan önce Angola’nın Ankara Büyükelçiliği’nden temin etmeniz gerekiyor. Diplomatik, hizmet, hususi ve umuma mahsus pasaportların vizeye tabi olduğu Angola’da, sınır kapılarında vize uygulaması bulunmuyor. Turistlerin seyahatten on gün önce sarıhumma aşısı olmaları ve aşı olduklarına dair işlenmiş olan aşı sertifikalarını ülkeye girişte, pasaport kontrolü öncesi sağlık görevlisine ibraz etmeleri gerekmektedir.