Guatemala Tikal Antik Kenti

Orta Amerika’da hem Pasifik hem de Atlantik Okyanusu’na sınır olan Guatemala aynı zamanda en büyük Maya miraslarından biri. 
Meksika, Belize, Honduras ve El Salvador ile komşu olan ülkeye doğudan Belize tarafından giriş yaptık.
 
Sabah erken saatlerde Belmopan’dan yola çıkarak Guatemala sınırına ulaştık. Burada Belize’de bize eşlik eden Laselle ile vedalaştık ve bize Guatemala’da eşlik edecek olan yeni rehberlerimiz ile tanıştık.

Bugün programımızda Guetamala’nın efsane şehri olarak adlandırılan Maya uygarlığına ait Tikal Antik Kenti var.
 
Normalde Belmopan – Tikal arası 2,5 saat, yaklaşık 150 kilometre. Ama Guatemala sınırı geçişinde hiç oyalanmadan hızlıca geçmiş olsak da yol indi bindiler, tanışmalar ve vedalaşmalar ile 3,5 saati buluyor.
 
Nihayet Tikal’deyiz.

Tikal Ulusal Parkı, Guatemala’nın Peten bölgesinde yer alan yağmur ormanlarının arasında. Bu ulusal park UNESCO tarafından hem Dünya Kültür Mirası Listesi’nde hem de Dünya Doğa Mirası Listesi’nde yerini almış.

Tikal Ulusal Parkı çok geniş bir alan üzerine kurulmuş. Şöyle köşe bucak gezeyim derseniz en az 10 kilometre yürüyüş garanti. Tikal’de saray, tapınak, tören alanı, adak taşları, top oyun sahası, teras, steller, yollar ve buhar hamamları gibi 3.000 civarında yapı yer alıyor.

Yağmur ormanları içinde yer alan Tikal Antik Kenti’ne doğru yürüyüşümüze başlıyoruz. Burası gerçekten çok geniş bir alana yayılmış bir antik kent. Büyük bir bölümü ise daha gün yüzüne çıkartılamamış.

Yürürken Ceiba ağacını görüyoruz. Bu ağacın Maya dilindeki adı “Ya’ascche’”. 8 Mart 1955’te Guetamala’nın ulusal ağacı olarak kabul edilen Ceiba özellikle Maya biyosfer rezerve alanları çevresinde çokça görülüyor. Mayalar bu ağacı kutsal kabul ediyorlarmış.

Yükseklikleri 70 metreye kadar ulaşan ağacın gövde çapı ise 2 metreyi bulabiliyor. Bu nedenle bu ağaçları sağa sola eğilmiş göremiyorsunuz diğer bir söyleyişle bu ağaçlar yere sağlam basıyor.
 
Bu ormanda sayıca çok olan diğer bir ağaç cinsi ise Chico Zapote-Sapodilla adı verilen sakız ağaçları.
 
Bu orman içerisinde ilerlerken çok sayıda maymun ile karşılaşıyoruz. Burada bulunan Howler (Uluyan) adı verilen bir tarz maymun aynı köpek gibi havlama sesi yapıyor. Bu nedenle yerel halk bu maymuna havlayan maymun ya da gürültücü maymun diyor.
 
Tikal, Peten bölgesinin kuzeybatısında yer alan Guatemala’daki en büyük ve en önemli tören merkezidir. Tikal M.Ö. 900-300 arasında küçük bir köy olarak kurulmuş. Ancak M.Ö. 300-M.S. 100 arasında bölgede büyük piramit ve tapınaklar inşa edilmiş. Bu tapınakların yapılmasından sonra burası büyük bir tören merkezi haline gelmiş.

Ardından büyük saraylar ve yeni tapınaklar inşa edilmiş. Bölgenin önemi de giderek artmaya başlamış. Maya hiyeroglif yazısı ve karmaşık takvim sistemi ortaya çıkmış.
 
Tikal’in; Chichen Itza, Copan, Uxmal gibi diğer Maya kentlerinden ayrılan önemli bir özelliği var. Bu da orman içinde yer alması. Aslında aynı Kamboçya’daki Angkor Wat Tapınakları gibi burası da yıllarca ormana teslim olmuş.

Tikal’de tapınakların çoğu açığa çıkmış. Ana meydanlar temizlenmiş ama tapınaklar arası giderken yine orman içinden yürüyorsunuz. Orman içinde howler maymunlarının yanında rengârenk papağanlara, tavus kuşlarına ve de tukan kuşlarına rastlayabilirsiniz. Bunlar arasında rastlaması en zor olan cins Tukan kuşu. Bu kuş aynı zamanda Guatemala’nın ulusal kuşu. Görme şansınızı arttırmak için sabahın erken saatleri ya da akşam geç saatlerde ortalık sakinken dolaşmanızda yarar var. Farklı cins pek çok kuş görebilirsiniz.

Kuruluşu M.Ö. 400 senelerine kadar uzanan Tikal, bugünkü şeklini M.S. 250 yıllarında almış. O dönemde Orta Amerika’da en önemli dini, siyasi ve ekonomik merkezlerden biri haline gelmiş. Özellikle matematik, astronomi ve sanat konularında döneminin en gelişmiş merkezlerinden biriymiş. Altın çağı ise M.S. 600 ile 900 yılları arasına rastlıyor.
 
1979 senesinden beri UNESCO dünya kültür mirası listesi içinde yer alan Tikal, Guatemala’nın en fazla ziyaret edilen yerlerinden. Halk arasında “Sesler Krallığı” olarak biliniyor.
 
M.S. 230 yılında Kral Yax Moch Xac Tikal yönetimini ele geçirmiş. O günden sonra da terkedilene kadar krallık sülalesi tarafından yönetilmiş.

Tikal Antik Kenti çok geniş bir alana yayıldığı için arkeologlar farklı bölümleri M, N, O, P, Q kompleksleri olarak adlandırmışlar. Bu komplekslerin her birinde doğu - batı istikametinde yerleşmiş karşılıklı iki tane piramit yer alıyor. Kuzey ve Güney yönünde ise dikdörtgen binalar var. Pek çok komplekste de piramitlerin önünde dikilitaşlar yer alıyor. Şimdiye kadar bu dikilitaşların ne amaç ile yapıldığı tam olarak çözülememiş. Pek çok arkeolog bunların sunak yeri olduğu görüşünde.

Maya sanatında anıtsal heykellerin ve vazo resimlerinin büyük yeri vardır. Burada en azında vazoları olmasa da anıtsal heykeller konusunda fikir edinebilirsiniz.

Tikal’deki en büyük meydan Gran Plaza ya da diğer adı ile Plaza Mayor. Burada 1 ve 2 numaralı tapınaklar yer alıyor.

“Temple of the Grand Jaguar” yani Jaguar Tapınağı Maya Kralı Moon Double Comb anısına inşa edilmiş. Kralın kendisi bu tapınağı yaptırmaya başlamış. Ancak bitirmeye ömrü yetmemiş. 734 senesinde tapınağı yerine geçen oğlu tamamlamış. Bu tapınağın yüksekliği tam 44 metre.
 
Bu tapınağın hemen karşısında ise kralın karısı için yapılmış olan 38 metre yükseklikte bir tapınak daha var. Maskeler Tapınağı (Mascarones) adı ile bilinen bu tapınağa çıkmak yasak. Çünkü zamanında bu tapınağa çıkmak isterken düşüp ölenler olmuş.

Karşılıklı duran bu iki tapınağa Twin Towers da deniliyor.
 
Bir numaralı tapınağın yanında ise kutsal top oyununun oynandığı alan bulunuyor.
 
Buradaki pek çok yapı bir diğerinin üzerine inşa edilmiş. Bu nedenle bu bölgedeki yapıların bir kısmı MÖ 400 senesine kadar gidiyor. Özellikle bu yapıyı bir ve 2 numaralı tapınaklar arasında kalan bölümde görebiliyorsunuz.

Bu alanda çok sayıda iyi korunmuş dikilitaş da yer alıyor.
 Bu alanda epey vakit geçirdikten ve bir numaralı tapınağın tepesine çıkıp çevreyi izledikten sonra diğer piramitlere doğru yöneliyoruz. İlk olarak 55 metre yükseklikteki 3 numaralı piramidi ardından da 58 metre yükseklikteki 5 numaralı piramidi görüyoruz.

Beş numaralı piramit M.S. 600’lerde inşa edilmiş. Bu piramidin tepesine çıkmak mümkün. Ancak merdivenlerin çok dar ve dik olduğunu unutmamalısınız. Buna rağmen göze alıp çıkın. Çünkü tepeden Gran Plaza’yı 1 ve 2 numaralı piramitleri izleyebilirsiniz.

Bir diğer panoramik manzaralı tapınak ise 64 metre yükseklikteki 4 numaralı tapınak. Sadece Tikal’in değil Orta Amerika’nın en yüksek piramit tapınak unvanına sahip olan bu tapınağa çıkarsanız ağaçların arasından 1, 2 ve 5 numaralı piramitleri görebilirsiniz. Bir diğer adı ise "Çift Başlı Yılan" Tapınağı. Bu tapınak gün doğumunda çok fazla ziyaretçi ağırlıyor.

Bölgedeki diğer önemli meydan ise sıra halde dizilmiş olan 7 Tapınaklar Meydanı. Ancak burada da kazı çalışmaları biz gittiğimizde halen devam ediyordu.

Tikal o kadar geniş bir antik kent ki halen gün yüzüne çıkmayı bekleyen kilometrekarelerce alan var. Ancak gün yüzüne çıkmış olan kısmı bile çok etkileyici. Vakit kaybetmeden görmenizi öneririm.