Havaya sıcak su ve buhar püskürten kaynaklara “gayzer” denir. Gayzer adı, İzlanda dilinde "fışkıran" ya da "köpüren" anlamına gelen “geysir” sözcüğünden türetilmiştir. Bütün gayzerlerin püskürme özellikleri birbirinden farklıdır. Bazısı suyu sadece birkaç metre yüksekliğe püskürtürken, bazısı yüzlerce metreye püskürtebilmektedir. Püskürtülen su miktarı da gayzer özelinde değişiklik göstermektedir. Bazılarında birkaç litre, bazılarında yüz binlerce litredir. Gayzerlerin ağzı genellikle kireçtaşı, silis gibi minerallerin oluşturduğu tümseklerle çevrilidir. Çünkü sıcak su, arasından geçtiği kayaçlardaki mineralleri kolayca çözer ve yüzeye çıkıp yayıldığı ya da gölcükler oluşturduğu yerlerde bu minerallerin çökelmesine yol açar. Gayzerlerin çevresindeki bu sıcak su birikintilerinde yaşayan suyosunlarının kalıntıları da zamanla mineral çökeltilerine karışır. Böylece gayzerlerin yakınında, minerallerle ve suyosunlarıyla renklenmiş çok güzel görünümlü gölcükler oluşur. Japonya ve Malaya çevresi gibi yanardağların oluştuğu volkanik bölgelerin çoğunda, gayzerlere sıklıkla rastlanmaktadır. Dünyanın en ünlü gayzer bölgeleri İzlanda,Yeni Zelanda'nın Kuzey Adası ve ABD'nin Wyoming Eyaleti'dir. İzlanda'daki Büyük Gayzer bir zamanlar 6 saat ile 30 saat arasında değişen aralıklarla 45 metre yüksekliğinde bir su ve buhar sütunu püskürtürdü. Bugün bu gayzer eskisi kadar etkin değildir. Yeni Zelanda'nın Kuzey Adası'nda, Rotorua ve Taupo yakınlarındaki gayzer bölgesi 13.000 kilometrekarelik bir alanı kaplar. Kaynarcaların ve sıcak çamur göllerinin de bulunduğu bu bölgede, yerin altındaki büyük ısı enerjisi denetim altına alınarak çeşitli amaçlarla kullanılır. Wairakei'deki jeotermal enerji tesisinde elektrik üretmek için kullanılan buhar türbinleri gayzerlerden püsküren buharla çalıştırılır. ABD'nin Wyoming eyaletindeki Yellowstone Ulusal Parkı'nda ise 100 kadar gayzer ve 3.000'den çok kaynarca vardır. Bunlardan Old Faithful Gayzeri her saatte bir püskürür ve yaklaşık 5 dakika süreyle 30 metre yüksekliğinde bir su sütunu oluşturur.
Foto: wikipedia
