Malatya, bulunduğu coğrafi konum neticesinde tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehirdir. Tarihî kervan yollarının, İpek ve Kral Yolları’nın üzerinde kurulan şehirde ilk yerleşimler Neolitik Çağ’a kadar uzanmaktadır. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte 20 Nisan 1924’te il ilan edilen Malatya, günümüzde ise Doğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan ve 781.305 kişilik nüfusu ile Türkiye’nin en kalabalık 27. ilidir. Malatya iline bağlı 13 ilçe ve belediye bulunmaktadır. Şehrin nüfusunun 304.397’si Eski Malatya olarak bilinen Battalgazi ilçesinde, 304.269’u ise diğer merkez ilçesi Yeşilyurt’ta bulunmaktadır. Nüfusun geri kalanı başta Darende, Doğanşehir ve Akçadağ olmak üzere ilin diğer 11 ilçesine dağılmaktadır. Bu ilçelerde toplam 717 mahalle bulunur.
Malatya şehrinin adı Kültepe tabletlerinde Melita, Hitit tabletlerinde ise Maldiaolarak belirtilmektedir. Şehrin isminin Hitit dilinde bal anlamına gelen “melid”den türediği düşünülmektedir ve tarihteki kaynaklara göre bal ülkesi olarak anılmaktadır. Tarih boyunca Malatya’yı ele geçiren birçok uygarlık şehrin ismini zamanla Meliddu, Melid, Melide, Milidia, Milid ve Melitea gibi birçok isimle ansa da Türklerin Malatya’yı ele geçirmesiyle şehrin ismi bugünkü halini almıştır.
Yerleşim tarihi MÖ 7000’li yıllara kadar uzanan Malatya şehrine tarih boyunca Hititler, Asurlular, Urartular, Medler, Persler, Büyük İskender İmparatorluğu, Kapadokya Krallığı, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, Anadolu Selçuklu Devleti, Osmanlı İmparatorluğu, Timur Devleti ve Dulkadiroğulları gibi medeniyetler hükmetmiştir. Önemli ticaret yolları üzerinde olması nedeniyle Malatya şehri tarih boyunca devletler arasında çekişmeye neden olan savaşlara tanık olmuştur.
Malatya il sınırına dâhil, tarihî izlere rastlanan birçok höyük bulunmaktadır. İlk yerleşim kanıtları Orduzu beldesinin 40 kilometre uzağında bulunan Cafer Höyük kazılarında tespit edilmiştir. Cafer Höyük’te yapılan kazılarda Neolitik Dönem’den, Bizans Dönemi’ne kadar kalıntılar bulunmuştur. İl merkezine 7 kilometre uzaklıkta bulunan Arslantepe’de yapılan kazılarda ise buranın MÖ 5000’li yıllardan İslam dönemine kadar yerleşim yeri olarak kullanıldığı ortaya çıkmıştır.
1071’deki Malazgirt Savaşı’yla birlikte bölge öncelikle Danişmendoğlu Beyliği’nin daha sonra ise Anadolu Selçuklu Devleti’nin himayesi altına girmiştir. Yıllarca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Malatya 1515 yılında Yavuz Sultan Selim’in Dulkadiroğlu Beyliği’ne son vermesiyle birlikte Osmanlı sınırlarına katılmış ve artık bir sınır kenti olmak yerine tarımın öne çıktığı önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. 1838 yılında Osmanlı Orduları Karargâhı o dönemki Malatya’nın merkezi olan Battalgazi’ye taşınınca yöre halkı bugünkü Malatya merkezinin bulunduğu yere taşınmıştır. Şehrin tarihî merkezi olan Battalgazi, günümüzde turistik bir ilçe olarak öne çıkmaktadır.
Cumhuriyet döneminde il olan Malatya, İsmet İnönü ve Turgut Özal gibi Türkiye’nin önemli devlet adamlarının da memleketi olarak bilinmektedir. Ülkenin önemli üniversitelerinden biri olan İnönü Üniversitesi ile şehirde birçok gence yükseköğrenim imkânı sağlanmaktadır.
Malatya, Doğu Anadolu Bölgesi’nin ekonomik anlamda en gelişmiş şehridir. Malatya’nın ekonomisi, Malatya şehrinin dünya üzerinde en önemli olduğu konulardan birine, yani kayısıya dayanır. Kayısı ürerimi şehirde yaşayan birçok insana istihdam imkânı sağlamaktadır. Tarihsel kaynaklara göre, Anadolu’nun kayısı ile tanışması Büyük İskender’in doğu seferine dayanmaktadır ve zaman içerisinde Malatya, Türkiye’nin ve dünyanın bir numaralı kayısı üreticisi olmuştur. Kayısı üretimi genellikle kuru kayısı üzerinedir. Kayısı üretimi ile dünyaca ünlü olan Malatya’da üretilen kayısıların %90’ı kurutulur ve bu kayısıların da büyük bir çoğunluğu dünyanın çeşitli ülkelerine ihraç edilir. Kayısı dünyada yaklaşık 60 ülkede üretilebilen bir meyve olsa da dünyanın kayısı ihtiyacının yaklaşık %70-%80’i Malatya’da üretilen kayısılar ile karşılanmaktadır.
Kuru kayısının yanı sıra, Türkiye’nin taze kayısı ihtiyacının da %50’si Malatya şehrindeki üretimden karşılanır. Malatya kayısısı aynı zamanda Türkiye’nin tek akredite edilen meyvesidir. 2011 yılında kurulan Kayısı Akreditasyon Kurumu ile kayısının üretimi ve ticari standartları belirlenerek üretilen kayısının kalitesinin her zaman üst düzeyde olması hedeflenmektedir. Kayısının Malatya ekonomisine katkısı yadsınamaz derecede büyükken, kayısı Malatya şehrinin kültüründe de önemli bir yere sahiptir. Reçel, pekmez, tatlı vs. gibi birçok tüketim şekli bulunur ve bunlar Malatya’daki birçok noktada satılmaktadır.
Eski çağlardan beri Anadolu ve Orta Doğu’nun önemli geçiş noktalarından birinde yer almış ve “doğunun batısı, batının doğusu” şeklinde tanımlanmış bir şehir olan Malatya, tarihi ve kültürü ile kendine hayran bırakacak yeni misafirlerini beklemektedir.
Tanıtım Videosu:
