- 1 view
Gaziantep Hamam Müzesi, Osmanlı mimarisinin ve kültürünün en güzel örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir. 2015 yılında Gaziantep Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilerek, Gaziantep Hamam kültürünün yaşatıldığı bir müze haline getirilmiştir. Aslına sadık olarak dönüştürülen Gaziantep Hamam Müzesi’nde soğukluk, ılıklık, sıcaklık bölümlerinde, koleksiyoncu Haluk Perk’in bağışladığı araç gereçlerle, hamam adetleri balmumu heykeller ve maketlerle canlandırılmıştır.
Gaziantep Hamam Müzesi Hakkında Bilgi
Gaziantep Hamam Müzesi’nin bulunduğu yapı, vakfiyesine göre 1563-1577 tarihlerinde Lala Mustafa Paşa tarafından külliye olarak yaptırılmıştır. Arka tarafında Hişva Hanı, yan tarafında da Susam Hane’nin bulunduğu yapı, uzun yıllar “Paşa Hamamı” adıyla hizmet vermiştir. Hişva Hanı ve Susam Hane bugüne ulaşmasa da, Mihr’i Miran adındaki mescit bugün de varlığını sürdürmektedir.
Gaziantep’teki hamamlar, Anadolu’daki diğer hamamlardan farklı olarak zemin kotu yer altına gömülü inşa edilmişlerdir Bunun temel nedeni ise hamamdaki sıcaklığı sabit tutma ve hamamın yer altı suyundan direkt olarak yararlanabilmesidir. Gaziantep Hamam Müzesi “soğukluk”, “Ilıklık” ve “Sıcaklık” olmak üzere 3 bölümden oluşmaktadır.
Soğukluk: Hamamda girilen ilk bölüm “soğukluk”tur ve loca anlamına gelmektedir. Hamama gelen kişi önce bu bölüme giriş yapar. Peştemalcıdan peştamalını aldıktan sonra, soyunma kabinlerinde üzerini değiştirir.
Ilıklık: İkinci bölüm olan “ılıklık”, orta kısımdaki ılık bölümdür. Kişi burada vücudunu ısıya alıştırır ve asıl yıkanılan bölüme geçer. Sıcağa dayanamayan kişiler, bu bölümde yıkanır, keselerini yaptırır ve “Sıcaklık” bölümüne geçmeden hamamdan ayrılırlar.
Sıcaklık: Son bölüm olan “sıcaklık”ta, tam ortada hamamın yapısına göre altıgen ya da sekizgen inşa edilmiş göbek taşı bulunmaktadır. Yıkanma ve kese yaptırma işlemi burada gerçekleştirilir.
Gaziantep Hamam Müzesi’nin tavanında, kubbenin üstünde, diğer hamamlara oranla daha fazla gözenek bulunmaktadır. “Fil gözü” adı verilen bu gözeneklerin fazla olmasının iki nedeni vardır. İlki doğal aydınlık vermesidir. İkincisi ise gözeneklerin üstüne takılan mercekli cam fanusların güneş ışınlarını direkt içeri vermesi ve üçüncü bölümü daha sıcak hale getirmesidir.
Mercekli cam fanusların bir diğer özelliği de buğulu olmaları, yani içeriyi göstermemeleridir.
Gaziantep Hamam Kültürü
Gaziantep Hamam Kültürü’nde geçmişten bugüne gündüz bölümü kadınlara, akşam bölümü de erkeklere hizmet vermektedir. Geçmişte de bugün de erkeklerin hamama gitmeden önce hazırlık yapmadıkları bilinmektedir. Ancak damat hamamları, sünnet hamamları ve asker hamamlarında eğlence yapılmaktadır.
Sazlı-sözlü hamam sefalarının vazgeçilmezi ise “çiğköfte”dir. Bu etkinlikler genellikle “ılıklık” bölümde düzenlenmekte, ayrıca damat hamamlarında damat traşı da bu bölümde yapılmaktadır.
Kadınlar ise geçmişte de bugün de hamama gitmeden önce hazırlık yapmaktadırlar. Hamama gidiş tarihinden önceki günlerde yemekler hazırlanmakta, bohçalar ve eğlence aletleri (def, zil) tedarik edilmektedir.
Gelin hamamlarında eğlencelerin yanı sıra bir de “şamşırak” geleneği mevcuttur. Şamşırak bir tür parfümdür.
Özü gül suyu olan doğal bir parfümün içine misk, amber, tarçın gibi hoş kokulu baharatlar karıştırılır. Bu karışım Ilıklık ile Sıcaklık bölümü arasında evlenecek olan gelin adayının başına dökülmektedir. Gaziantep Hamam Müzesi’nin “Paşa Hamamı” olarak hizmet verdiği dönemlerde yaygın olan geleneklerden biri de, “Gulleytin Havuzu”dur. Burası, şehirdeki ve civardaki Ermeni ve Yahudi vatandaşların ruhani temizliklerini yaptıkları bölümdür.
Gaziantep Hamam Müzesi Nerede
Gaziantep Hamam Müzesi, kent merkezindeki Antep Kalesi’ne 3-4 dakikalık yürüme mesafesindedir. Gaziantep Hamam Müzesi giriş ücreti 2 TL’dir. Öğrencilere, askerlere ve 65 yaş üstüne ise ücretsizdir. Pazartesi günleri dışında haftanın her günü 08.30-17.30 saatleri arasında ziyarete açıktır.
Gaziantep Hamam Müzesi Nasıl Gidilir
Gaziantep Hamam Müzesi’ne özel araçla gidecekseniz, kent merkezine ulaşmanız yeterli. Merkezde aracınızı otoparka bıraktıktan sonra birkaç dakikalık yürüyüşle Gaziantep Hamam Müzesi’ne ulaşabilirsiniz.
Uçak ya da otobüsle gidecek olanların da, dolmuş ya da otobüslerle kent merkezine gitmeleri yeterli. Müze yürüme mesafesinde. Gaziantep’e Türkiye’nin her ilinden otobüs, büyükşehirlerinden de uçak seferi bulunmaktadır.
