Basmane

İzmir’de Alsancak’ın bittiği yere başlayan Basmane semti İzmir’in hem tarihi hem de kendine has dokusuyla farklılaşan adreslerinin başında gelir. Konak ilçesine bağlı Basmane konum olarak oldukça merkezi bir alanda ve İzmir’in Asansör, Kemeraltı gibi turistik pek çok noktasına yakınlığı ile de bilinmektedir.

Basmane semti ve çevresi yüzyıllar boyunca pek çok tarihi dönemi yaşamış bir yerleşim olarak eşlik ettiği tüm dönemlerin izlerini taşımaktadır. Antik Dönem’den kalma surlar ve agoradan, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinden günümüze ulaşmış birçok eseri içermektedir. Basmane ve çevresi ise günümüzde dini yapılarının yanında ticari yapıları, hamam, sebil ve çeşmeleri kadar geleneksel konutları ve bunların oluşturduğu tarihi sokaklarıyla da özgün niteliğini korumaya devam etmektedir. Bu bölgede yer alan eserlerin bir kısmı özgün durumunu halen daha korumaktadır. Diğer yandan bir kısmı zamana yenik düşmüştür. Bu yüzden Basmane semtini tekrar eski günlerine kavuşturmak, semte dair algıyı değiştirmek ve dikkat çemkek adına her yıl Basmane Günleri etkinlikleri düzenlenmektedir. Etkinlik kapsamında mimar, araştırmacı, mimar, sosyolog, tarihçi pek çok akademisyen ve alanında uzman konuşmacı bir araya gelmektedir.

Basmane semtinde adeta bir tarihi ve kültürel miras yatmaktadır. Agora Antik Kenti, tarihi Kemeraltı Çarşısı, kortejolar, eski Rum evleri, sinegoglar (Havra), kiliseler ve camiler ile kozmopolit, mimari ve kültürel açıdan zengin bir ada konumunda olan semtin tarihi yapıları 1842 ve 1922 yıllarındaki İzmir yangınlarında büyük hasar görmekle beraber hala zamana direnmektedir.

Çok kültürlü yapsının etkisiyle pek çok farklı mimari yapının biraraya geldiği Basmane ayrıca Yahudilerin İzmir’deki ilk yerleşim yerlerindendir. 17. Yüzyıla denk gelen zaman aralağına tekabül eden bu dönemden günümüze ulaşmış 9 sinagog bulunmaktadır. Seferad Yahudilerinin Kortejo dediği Yahudi evleri Basmane semtinin birçok noktasında hala karşınıza çıkacaktır. Avlu anlamına gellen kortejolar tek giriş kapısı bulunan, ortak avluya alt ve üstte birer odanın eşlik ettiği bir mekân özelliği taşımaktadır. 19. yüzyılla beraber Rum Ortodoksları’nın da yerleşim yeri haline gelen Basmane’de Aziz Vukolos Kilisesi bulunmaktadır. Kilise günümüzde Kültür Merkezi ve Basın Müzesi’ne dönüştürülmüştür. İzmirli Ermenilerin en önemli kilisesi olan Aziz Stepanos Kilisesi ise 1863’te inşa edilmiş fakat 1922’de gerçekleşen büyük İzmir yangınında ne yazık ki yok olmuştur. Bugün kilisenin olduğu alan İzmir’in meşhur Fuar Alanı’na dahil edilmiştir.

Basmane dendiğinde akla gelen bir diğer tarihi yapı ise meşhur gardır. 1876 yılında inşa edilen ve hala aktif olarak kullanılan Basmane Garı, yapıldığı dönemde hattı elinde bulunduranların Fransız şirketi olması nedeniyle Fransız mimarisi örneğidir. Paris’in sembol yapısı Eiffel Kulesi’nin mimari Eiffel’in elinden çıkma yapının yanı sıra Basmane’nin mimarisiyle dikkat çeken bir diğer yapısı 1914 yılında dönemin İzmir valisi Rahmi Bey tarafından yığma tekniğiyle yaptırılan polis karakoludur. Batılı ve oryantalist mimari üslubun iç içe geçtiği karakolun dış cephesinde simetri hakimdir.