- 1 view
Şanlıurfa’daki tarihî Arabi Camii’ne, “Eski Arabi Camii” de denilmektedir. Arabi Camii’nin minare kaidesinde bir kitabe bulunmaktadır. Bu kitabede, Arabi Camii’ni 1743 (Hicri 1156) yılında, Muhammed Fazıli Efendi’nin yaptırdığı yazmaktadır.
Arabi Camii Tarihi
Arabi Camii tarihi ile ilgili bilgiler sınırlıdır. En önemli kayıt, Arabi Camii’nin kitabesidir. Bizans dönemine ait St. Michael Kilisesi’nin yerine yapıldığı belirtilmektedir. Minare kaidesinin batı tarafındaki 1743 (Hicri 1156) tarihli kitabede, caminin banisinin Muhammed Fazıli olduğu yazmaktadır.
Caminin esas adının Ali Han Bey Camii olduğu, bu kitabelerin Ali Han Bey Camii’nin onarımı sırasında yazıldığı, Arabizade Muhammed Fazıli Efendi’nin caminin için hazırlattığı 1743 tarihli (Hicri 1157) vakfiyeden anlaşılmaktadır.
Zira Muhammed Fazıli Efendi bu vakfiyesinde, Şanlıurfa’da Ali Han Bey Camii’ni onararak minber, minare ve yanına bir de kütüphane yaptırdığını belirtmektedir. Muhammed Fazıli Efendi, onardığı Ali Han Bey Camii’ne kendi adını vermiştir.
Ancak cami halk arasında Muhammed Fazıli Efendi’nin lakabı olan “Arabi Camii” olarak anılmış ve bugüne kadar da bu isimle gelmiştir.
1725 ve 1726 tarihli (Hicri 1138 ve 1139) vakfiyelerden, Muhammed Fazıli Efendi’nin, Dabbakhane Camii avlusunun kuzeyinde konumlanan İbrahimiye Medresesi’ni yaptıran Şeyh Hacı Kasım Efendi oğlu Hacı İbrahim Efendi’nin en büyük oğlu olduğu anlaşılmaktadır.
Arabi Camii Planı
Düzgün kesme taşlardan inşa edilmiş olan Arabi Cami planı orta kubbenin yanlara doğru tonozlarla genişlediği, enine dikdörtgen mimari üsluptadır.
Arabi Camii 1953 yılında bir onarım geçirmiştir. Bu onarım sırasında Arabi Camii’nin örtü sistemi tamamen yıkılmış ve betonarme tabliye ile örülmüştür. Ancak yapılan bu onarım çalışmasında, çapraz tonozla örülü, iki gözlü son cemaat yeri ile minareye ise dokunulmamıştır.
Cemaat yeri ve minaresi orijinal halini koruyan Arabi Camii’nin, İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi’nde muhafaza edilen ve 2. Abdülhamit’in 1890’da çektirdiği “Yıldız Albümleri”nde bir fotoğrafı bulunmaktadır.
Bu albümlerdeki fotoğrafta, Arabi Camii kubbeli şekli ile görülmekte; fotoğraf altında da, “Urfa’da Ali Ham (Han) Bey Cami-i Şerifi” yazmaktadır. Arabi Camii’nin taş mihrabı süslemesizdir.
Minber, duvar içerisinden taş merdivenle çıkılan balkon biçimindedir.
Kuzeybatı köşesindeki silindirik gövdeli, iki şerefeli minarenin birinci şerefesi ince sütunlar üzerine oturan sivri kemerlerle sarılmıştır. Üzeri kapalı biçimde inşa edilmiş olan bu şerefe kış aylarında yağmurdan, yaz aylarında ise güneşten korunmak amacıyla yapılmıştır.
İkinci şerefe ise açıktır ve hem yağışın hem de güneşin olmadığı havalarda kullanmak için inşa edilmiştir. Külah kısmı küçük bir taş kubbe ile örtülüdür ve bu minare şeklinin Şanlıurfa’da başka bir örneği yoktur.
Arabi Camii Nerede
Arabi Camii Şanlıurfa’nın Tepe Mahallesi Harran Kapı semtinde, Gümüşkuşak (Eski adıyla KaleboynuMahallesi) mahallesinde konumlanmaktadır. Bu sokağın bir adı da, aynı zamanda Arabi Camii’nin de diğer adı olan Ali Han Bey Sokak’tır.
Arabi Camii Nasıl Gidilir?
Arabi Camii’ne özel aracınızla gitmek istiyorsanız, çıkış noktanıza göre, size en yakın otoban üzerinden güzergâh belirlemelisiniz. Örneğin İstanbul’dan çıkacaksanız, İstanbul-Kaynaşlı otobanını kullanarak Bolu Dağı’ndan indikten sonra otoban üzerinden Ankara’ya ulaşmalısınız.
Daha sonra, Kırşehir – Nevşehir – Niğde – Pozantı – Tarsus – Gaziantep-Urfa güzergâhını kullanarak Şanlıurfa’ya varabilirsiniz. Şanlıurfa Ankara’ya 840km, İstanbul’a ise 1330km uzaklıktadır.
Eğer otobüsle gidecekseniz Şanlıurfa Otogarı’nda indikten sonra, firmaların servisleriyle şehir merkezine kolayca ulaşabilirsiniz. Buradan Harran Kapı dolmuşlarını kullanarak Arabi Camii’ne ulaşmak mümkündür.
Uçakla yolculuk yapacaksanız, Şanlıurfa şehir merkezine 35km uzaklıktaki Şanlıurfa GAP Havalimanı’ndan şehir merkezine, HAVAŞ otobüsleriyle 45 dakikada ulaşmanız mümkündür. Uçak indikten yarım saat sonra hareket eden HAVAŞ servisleri, TEVHİDE Hatun Lisesi, Karaköprü İsmar, Karaköprü BİM, Otogar Kavşağı, DSİ Durağı ve Avşaroğlu Petrol güzergâhını izlemektedir.
Şanlıurfa’ya Türkiye’nin her ilinden otobüs, İstanbul, Ankara, İzmir, Kayseri ve Lefkoşa’dan ise direkt uçak seferi bulunmaktadır.
Şanlıurfa Otogar Tel:0 (414) 313 2686, 0 (530) 343 3426
