Taşkent, Özbekistan’ın başkenti ve en büyük şehridir. Özbekistan’ın doğusunda yer alan Taşkent, Orta Asya’nın da nüfus bakımından en büyük şehirlerinden biridir. Yaklaşık olarak üç milyon nüfusa sahip olan Taşkent eski Sovyet Cumhuriyetleri içinde de dördüncü büyük kenttir. Tarihin en önemli ticaret yolu olan İpek Yolu’nun üstünde bulunan Taşkent oldukça eski bir yerleşim bölgesidir. 1966 yılında büyük bir deprem yaşamış ve şehrin büyük çoğunluğu tahrip olmuştur. Bu yıkıcı depremden sonra şehirde hızla yenileme çalışmaları başlatılmıştır. Şehir planlamacılığı konusunda başarılı olan Taşkent hızla modern bir görünüme kavuşmuştur.
Taşkent, “Şehir Hakimi” adı verilen bir vali-belediye başkanı tarafından yönetilmektedir. Şehir Hakimi’nin ataması cumhurbaşkanı tarafından yapılmaktadır. Bu yönetim birimi de “Taşkent Şehir Hakimiyeti” olarak adlandırılmaktadır. Şehir 11 idari bölgeye ayrılmıştır. Bu idari bölgelere Özbekçede “Tümen” denilmektedir. Taşkent’in 11 tümeni Bektemir, Mirza, Uluğbey, Mirabad, Sergeli, Sabir Rahimov, Üçtepe, Çilanzar, Hamza, Şeytantaur, Yunusabad ve Yakansaray’dır. Bu tümenler de “tümen hakimleri” tarafından yönetilmektedir. Oldukça sistematik bir yönetim şekline sahip olan Taşkent her geçen gün daha da güzel bir görünüme kavuşmaktadır.
Taşkent’te Sovyet dönemin izlerini barındıran ve yıkılmaya yüz tutmuş binalarla yeni yapılan modern ve estetik binalar yan yana bulunur. Şehirdeki imar çalışmaları halen devam etmekte olup yeni binalar, parklar, kongre salonları inşa ediliyor. Köklü bir tarihe sahip olan Taşkent’te yerleşim milattan önceki yıllara kadar uzanır. Bölgede izine rastlanılan ilk yerleşim “Ming Uruk- Bin Erik” olarak anılan yerleşkedir. Bu yerleşimin tarihi ise M.Ö 2. yüzyıldır. Taşkent, bu tarihten sonra pek çok devlet tarafından yerleşim bölgesi olarak tercih edilmeye devam etmiştir.
751 yılında Araplar tarafından ele geçirilmiştir. Bu dönemde İpek Yolu üzerinde önemli bir bölge haline gelmiştir. Taşkent’te 9. ve 10. yüzyıl boyunca Samani Devleti hüküm sürmüştür. Şehirde egemenlik kuran bir diğer önemli devlet ise Karahanlılar’dır. 10. yüzyıl sonlarında şehri ele geçiren Karahanlı Devleti 13. yüzyılın başlarına kadar bölgede hüküm sürmüştür. 14. yüzyıla gelindiğinde ise Timur tarafından ele geçirilmiştir. Timur’un egemenliği altındayken Timur İmparatorluğu’nun en önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir. 16. yüzyılda Buhara Hanlığı tarafından ele geçirilen Taşkent kısa sürede birden fazla yönetim değişikliği yaşamıştır. 17. ve 18. yüzyıllarda Kazak ve Kalmıklar’ın yönetimine girmiş 19. yüzyılın başında ise Hokand Hanlığı’na bağlanmıştır.
1865 yılında şehrin tarihinde önemli olaylara sebep olacak Rusya İmparatorluğu tarafından ele geçirilmiştir. Rusya’nın Türkistan Genel Valiliği’nin merkezi yapılmıştır. Taşkent, 1899 yılında hizmete başlayan Taşkent-Orenburg demiryolu sayesinde Orta Asya’nın en önemli ticaret geçiş noktası olmuştur. 1917 yılında Sovyet egemenliğine girmiştir. Taşkent, 1918 yılında Türkistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin başkenti olmuştur. 1924 yılında Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla bu ülkenin toprakları içinde kalan Taşkent, 1930 yılında başkent yapılmıştır.
Sovyetler Birliği’nin 1 Eylül 1991 tarihinde dağılmasının ardından Özbekistan bağımsızlığını ilan etmiştir. Bağımsızlığını ilan eden Özbekistan Cumhuriyeti’nin başkenti olarak da Taşkent seçilmiştir. Şehir çeşitli kaynaklarda farklı isimlerle anılmaktadır. Erken dönem kaynaklarında Çaç, Şaş, Şaşkent, Terken, Tünkent ve Binkent olarak çeşitli isimlerle bahsediliyor. Divân-ı Lügati’t Türk’te ise Taşkend adıyla yer alıyor. Taşkent adıyla ilk kez 11. yüzyılda Biruni ve Kaşgarlı Mahmud’un eserlerinde yer almıştır. Bu tarihten sonra ise Taşkent olarak kalmıştır.
Bağımsızlığını ilan eden Özbekistan’ın diğer ülkelerle kurduğu bağda Taşkent önemli bir yere sahiptir. Özellikle ekonomik alanda gelişmiş ülkelerle kurulan bağda etkilidir. Özbekistan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra devlet başkanlığına gelen İslam Kerimov uzun yıllar görevde kalmıştır. 2016 tarihinde hayatını kaybedene kadar devlet başkanlığı yapan Kerimov’un, Taşkent’in gelişmesinde büyük katkıları olmuştur. Moskova, St. Petersburg ve Kiev’den sonra eski Sovyet Cumhuriyetleri içindeki dördüncü büyük şehir olan Taşkent’in nüfusunun %63’ünü Özbekler, %20’sini Ruslar, %4.5’ini Tatarlar, %2.2’sini Koreliler, %2.1’ini Tacikler, %1.2’sini Uygurlar oluşturmaktadır. Bu etnik çeşitlilik Taşkent’i, farklı kültürlerin birbirleriyle uyum içinde yaşayabileceğinin en güzel örneklerden biri haline getirmiştir. Taşkent’in günlük hayatından mutfağına kadar her alanda uyum içinde yaşayan farklı etnik kökenden insanları bulmanız mümkün. Bu çeşitlilik sayesinde şehirde farklı diller duymanız olasıdır. Her ne kadar Özbekistan’ın resmi dili Özbekçe olsa da halkın yaşlı kesimi Rusça da bilmektedir. Genç nüfus arasında İngilizce bilenler de vardır. Taşkent’te Türkçe konuşan insanlara rastlamanız da mümkün. Her ne kadar Türkçe bilmese bile yerli halktan biriyle Türkçe anlaşabilmeniz mümkündür. Fakat yine de dikkatli olmanızı öneririz çünkü Özbekçede karşılığı olan her Türkçe kelime aynı anlama sahip olmayabilir. Anlam karışıklığını ve yanlış anlaşılmaları önlemek adına buna dikkat etmelisiniz.
Çağatayca’nın devamı olan Özbekçe yıllar içinde çeşitli alfabeler kullanmıştır. 20. yüzyılın ilk yıllarına kadar bütün Orta Asya dilleri Arap alfabesini kullanmıştır. Özbekçe de 1930’ kadar Arap alfabesini kullanmıştır. Bu yıldan sonra Latin alfabesi kullanmaya başlamıştır. 1940’ kadar kullanılan Latin alfabesinin yerini Sovyet politikası ile Kiril alfabesi almıştır. Bu tarihten sonra Kiril alfabesi ile yazılan Özbekçe, Sovyet Birliği’nin dağılmasının ardından alfabe değişikliğine gitmiştir. 1993 yılı itibariyle resmi olarak Latin alfabesi kullanılmaya başlanmıştır.
Taşkent sokaklarında dolaşırken karşınıza sık sık ünlü şair Ali Şir Nevayi çıkacaktır. Sadece Özbek edebiyatında değil tüm Orta Asya edebiyatında önemli bir yere sahip olan Ali Şir Nevai’ye şehirde büyük saygı duyulmaktadır. Kent meydanında Çağatay Edebiyatı’nın en önemli eserlerini veren şairin şanına yaraşır bir de heykel bulunmaktadır. Taşkent’te karşılaşacağınız bir diğer tarihi figür ise Amir Timur. Özbek tarihinde önemli bir yere sahip olan bu hükümdarın izlerini Taşkent’in pek çok yerinde görebilirsiniz. Şehrin en önemli figürlerinden biri olan Amir Timur adına pek çok yapı inşa edilmiştir.
Taşkent geniş caddeleri, tertemiz sokakları ve yeşillikler içindeki yapıları ile ziyaretçilerinin memnun eden bir şehir. Özbekistan eski Sovyet Cumhuriyetleri dışındaki her ülkeden vize istemektedir. Seyahatinizi planlarken vize işlemlerine önceden başlamanızı öneririz çünkü işlemler uzun sürebiliyor.
Tanıtım Videosu:
