Zengin bir tarihe tanıklık etmiş Anadolu coğrafyası üzerinde yer alan Kozan, Adana’nın en geniş yüzölçümüne sahip ilçesidir. Eski adı ile Sis, tarihsel süreç boyunca uygarlıklar için önemli bir yerleşim olmuştur. Kilikya Ermeni Krallığı’nın başkent statüsü verdiği Kozan, Osmanlı dönemi ve cumhuriyetin ilk yıllarında vilayet niteliğiyle varlığını sürdürmüştür. Kozan eski Türkçede, bazı Türk boylarının totemi olan “Yaban Tavşanı” anlamına gelmektedir. Yaklaşık 130 bin kişinin ikamet ettiği Kozan’daki camiler, kiliseler, konaklar, yaylalar ve tarihi mekânlar doğal ve kültürel mirası oluşturmakta ve uygarlık tarihine önemli bir bakış açısı sunmaktadır.
Kozan’da, Hititlerden Asurlulara insanlık tarihinde önemli yere sahip birçok uygarlık yerleşim kurmuştur. Tarihi Sis şehri, Mezopotamya topraklarından İç Anadolu’ya kadar uzanan ticaret ve kervan yolu üzerinde yer alması sebebiyle de ayrı bir öneme sahip olmuştur. Karasis Antik Kenti kapısında görülen fil kabartması, kervanların bu bölgede kontrol edildiğine işaret etmektedir. Asurlular bölgeye yerleşim kurduktan sonra burayı Sizu olarak adlandırmıştır. M.Ö. 333’te Büyük İskender komutasında fethedilen Kozan, İskender’in ölümünün ardından MÖ 66-64 Roma İmparatorluğu hâkimiyetine girmiş ve Sision ismini almıştır. MS 395 yılında Bizanslıların eline geçmesi ile Sis ismini alan bölge bu adı 1928 yılına kadar korumuştur. Romalılar dönemindeönemli bir yerleşke olduğu bilinen Anavarza Antik Kenti’nin ise dünya çapında yankı uyandıran olimpiyatlara ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. MS 800’lü yıllardaki Türk akınlarıyla birlikte büyük dönüşümler görmeye başlamış olan Sis, 1517’de Osmanlı topraklarınakatılmıştır. 1700’lü yılların başına kadar Osmanlı’nın bir sancağı olarak kalmış olan Sis, 1923’te cumhuriyetin ilanından sonra da il statüsüyle devam etmiş ancak 1926’da bu statüsünü kaybetmiştir.
Kozan, iklimi, verimli toprakları, coğrafi konumu ile Hititlerden yakın tarihimize kadar birçok uygarlığın gözdesi olmuştur. Geçmişe dair izleri halen bünyesinde barındıran Kozan’da görmeye değer birçok tarihi eser bulunmaktadır.
Kozan Nerededir?
Türkiye Cumhuriyeti’nin Akdeniz Bölgesi sınırları içinde bulunan Adana ilinin bir ilçesi olan Kozan, il merkezine 68 kilometre mesafededir. Yarı engebeli bir alan üzerinde yer alan Kozan, kuzeyde Kayseri, Yahyalı, Feke ve Saimbeyli; doğuda Osmaniye ve Kadirli; güneyde Ceyhan; batıda İmamoğlu ve Aladağ ilçeleri ile çevrilidir.
Kozan’a Nasıl Gidilir?
Kozan, Adana il merkezine kara yolu ile 75 kilometre mesafededir. Toplu taşıma araçları ile Adana Şehirlerarası Otobüs Terminali ve Yüreğir Otogarı’ndan Kozan’a ulaşmak mümkündür.
Kozan’a en yakın havalimanı Adana Şakir Paşa Havalimanı’dır. 75 kilometre uzaklıktaki havalimanından Kozan’a otobüs veya minibüs vasıtasıyla ulaşım sağlanabilmektedir.
Kozan’a en yakın deniz yolu ulaşımı noktaları ise 90 kilometre mesafedeki Yumurtalık ilçesinde ve 135 kilometre mesafedeki İskenderun’da yer almaktadır.
İlçeye en yakın demir yolu hattı ise Ceyhan’da yer almaktadır.
Kozan’da Görülecek Yerler
Kozan (Sis) Kalesi, amfi tiyatro şeklinde inşa edilmiş, Çukurova’nın en önemli kalelerinden biridir. 400 metre yükseklikte yer alan Kozan Kalesi’nin, kaynaklardan edinilen bilgiye göre Asurlular tarafından inşa edildiği tahmin edilmektedir. “Dağ kaleleri” zincirinin dördüncü halkası olan kalenin 44 kule ve burcu bulunmaktadır. Kalenin içine inen 20-30 basamaklı merdivenlerle mahzenler ve gizli yollara ulaşılmaktadır. İç kalenin de dâhil olduğu altı adet bölümden meydana gelen Kozan Kalesi’nde Asur, Roma ve Ermeni dillerinde yazıtlar bulunmuştur. Çevre düzenlemesi ile güzelleştirilen kale, yerel halkın da buluşma noktalarından biridir.
Anavarza Kalesi ise çevreye hâkim yüksek bir tepe üzerinde yer alan ihtişamlı bir kaledir. MÖ 9. yüzyılda Asurlular tarafından inşa edildiği tahmin edilen kale, Bizans döneminde de önemli bir sınır kalesi işlevi görmüştür. Uzun dış surları, Anavarza Kalesi’ni diğer Anadolu kalelerinden daha ayrıcalıklı bir konuma koymaktadır. Doğu cephesindeki surların uzunluğu 1500 metreye kadar ulaşmaktadır. Kalenin içindeki birinci bölümde askeri kışla, Ermeni prensi Toros’a ait üç nefli kilise ve bazı Ermeni kralların mezarlıkları yer almaktadır. Kalenin içindeki 1. yüzyıldan kalma kaya mezarları, fresklerle süslü mezarlar, kilise ve sarnıç gibi yapılar günümüze kadar kalmıştır. Kaya mezarlarında insan figürleri ve cenaze töreni tasvirleri göze çarpmaktadır.
Kozan’daki diğer önemli yapılar arasında Karasis Kalesi, Andıl Kalesi, Yarıkkaya Kalesi, Bucak Kalesi, Kudret Kalesi, Hoşkadem Camii, Küçük Camii, Kilikya Manastırı, Arıkan Konağı, Bedesten, Ferhat Tepesi Kilisesi, Köreken Kilisesi, Battalgazi Zindanı ve daha birçok yapı sayılabilir.
