Etiyopya: Köleler Ülkesi

“Köleler ülkesi” anlamında eski adıyla HABEŞİSTAN. Avrupa’nın sömürge yapamadığı iki ülkeden biri.

İlginç ve gizemli bir Doğu Afrika ülkesine, Afrika Boynuzu'nun Hint Okyanusu’na uzanan geniş çıkıntısında binlerce yıllık geçmişe sahip, coğrafi ve kültürel zenginliğine rağmen, göz önünde olmamış gizemli ülkeye gidiyoruz. Kızıldeniz kıyısında kalan bir bölümü yapılan bir oylamayla bağımsız ilan edilince (Eritre) Kızıldeniz bağlantısı kesilmiş ve bir kara devleti olmuş. 

Showa bölgesinden Kenya sınırındaki Turkana Gölü'ne uzanan 760 km. uzunluğundaki Omo Nehri ülke için, bu bölgede yaşayan ilginç ve ünlü kabileler de turizm açısından da çok önemli. 

Gitmek için kuru, az yağışlı, sıcaklığın 15-20° olduğu Ekim- Ocak arası en güzel zamanlar. Başkent Addis Ababa’da görülecek yerler arasında, Entoto Tepesi tüm kenti gören panoraması ile ünlü.

Etnografya Müzesi mutlaka gezilmeli. 1974 yılında Awash Vadisi - Afar üçgenindeki arkeolojik kazılarda bulunan 3,2 milyon yıl öncesine tarihlenen “insanımsı maymun” iskeleti kalıntısı keşfedilmiş “Lucy” adını, kazı ekibinin keşif kampında sürekli çalan Beatles’ın 67’lerde ünlü “Lucy in the Sky with Diamonds” şarkısından almış. Keşfin duyulmasından sonra Lucy, uluslararası alanda büyük ilgi görerek bir isim haline gelmiş. Şempanze ile LUCY ve LUCY ile İnsanın birçok benzerlikleri tespit edilmiş. Orijinal fosiller 2013 de Etiyopya'ya iade edilmiş.

Dünyaca ünlü Etiyopya kahvesi nüfusun %25inin geçim kaynağı. Ekonomi ve kültürlerinin çok önemli bir parçası, 14 asır önce, Kaffa bölgesinde bir çoban keçilerinde artan enerjinin kaynağını bulmaya çalışırken kahve çiçeklerini keşfettiği bir efsane var. Önceleri ağaç meyvelerini yedikleri biliniyor, bitkinin içecek haline gelmesi ise 1500’lü yıllar. Longberry, shortberry ve mocha olarak 3 cins Etiyopya kahvesi var. En meşhur yemekleri ise “ Tibs”- büyük bir tabağa serili injera -ekmekleri- üzerinde sebze ve çeşitli otlarla pişirilmiş et.

8 UNESCO Dünya Miraslarından (UDM) biri, dünyaca ünlü OMO Vadisi mutlaka görülmeli. Doğal güzellikleriyle ünlü Wonchi Krater Gölü ve Lanana Rift Vadisi de çok ziyaret yerler. 

450 m. rakımlı Aşağı Omo Vadisinde ilerledikçe coğrafya, kültür ve inançlar değişiyor. Zor bir hayatın içinde yaşayan gelenek, görenek ve yaşam tarzı değişik, farklı geleneksel yaşamlarını koruyarak küçük topluluklar, modern dünyadan, teknolojiden uzak yaşayan 80 kadar kabile var.

DORZE Kabilesi- Gamo bölgesindeki 12 köyden biri, Amaranaboru köyü. Yetiştirdikleri bambudan yaptıkları otantik evlerde yaşıyorlar. Avcı köy erkekleri fillerin soyunu tüketmiş, şimdi onların anısına evlerini file benzer yapıyorlar. Evler 5 yıl sağlam kalsa da zamanla altını termitler yiyor ve çürüyor. Bambudan hediyelik eşya, tarım, hayvancılık, dokumacılık ve turizm ile geçiniyorlar. Bambu yapraklarını hamur yaparak buraya has ekmek-yufka yapıyorlar, “Kotcho” dedikleri bu ilginç ekmeğin yapımını izledik, acı bir sosa batırarak yeniyor, tadı güzeldi.

DASNECK -DASENECK- Kabilesi – OMO Nehrinin üst tarafında 395 m. yüksekte yaşayan, değişik dans, kıyafet ve gelenekleriyle ilgi çekiciler. Kadınlar bellerine “sanafil” denen peştamal örtüyor, üst tarafları çıplak, Müslümanlar ama çıplaklığı benimsemişler. Gösterişli boncuklar, rengârenk kolye ve takılar önemli ama diğer kabilelere göre daha sadeler. Bekârlar saçlarını kazıtıyor, evliler uzatıyor. Geçim kaynakları çiftçilik ve hayvancılık, hayvan diş ve kemiklerinden kolye yapıp satıyorlar.

Jinka & Turmi kasabalarını ve yakınlarındaki kabileleri ziyaret ediyoruz Mago Ulusal Parkı'nda. HAMER kabilesi ile BENNA Kabilesi, gelenek ve görenekler, dans, boğa-atlama töreni gibi ilginç, geleneksel törenleri, giyim kuşam yönüyle aynılar. 50,000 den fazla nüfusları var. En büyük özellikleri bakır renkli süslü saçları ve giyim tarzları, kalıp gibi kalması için kırmızı kili sulandırıp su ve tereyağı karışımı ile örülü saçlarına bakım yapıyor, uç kısımlarına boncuk takıyorlar. Çokça kolye, halhal ve bilezik çok kullanıyorlar. Hamer kadınların çoğunun sırtında  kırbaç izi var (kadınlar, erkeklerin ergenliğe geçiş törenlerinde sadakatini göstermek için kırbaçlanmayı kabul ediyor, bu izlerin saygı görmelerini sağladığına inanıyorlar).

MAGO MİLLİ Parkı UDM- Omo nehrinin kıyısındaki parklardan biri. Jinka kentine yakın bu parkta yaklaşık 7500 MURSİ yaşıyor. Diğer kabilelerden farklılıkları, dudaklarına tabak gibi çeşitli objeler takmaları.15-16 yaşındaki genç kızlara alt dudakta açılan deliğe kil veya tahtadan tabak yerleştiriliyor. Bu tabaklar kadının kabile içindeki statüsünü, değerini de gösteriyor. Genç kız büyüdükçe tabağın çapı da büyüyor, boyutu kadının değerini gösteriyor ve tabak büyüklüğüne göre başlık parası alıyorlar. Derilerine açtıkları jilet ve diken işlemeler de güzellikleri için önemli. Erkekler ise yüz ve vücutlarında beyaz boya ya da kireç ile desenler yapıyor. Evlilik için 2 erkek ellerinde ‘Donga’ adlı sopa ile dövüşüyor, kazanan grup içinden seçtiği kadınla evleniyor.

KARO Kabilesi - Omo Nehri kenarında yaşıyor. Yüzlerini ve bedenlerini yağ ile karıştırdıkları beyaz tebeşir, kömür ve değişik doğal boyalarla boyuyorlar, nedeni şans, eş bulma vs. Vücutlarına açtıkları yaralar ise kültürlerinin bir parçası. Ülkede çok fazla su kaynağı olsa da suya ulaşmak hayli zor ve sıkıntılıymış. Sopa üzerinde yürüyen çocuklar da bu köyün bir özelliği.

KONSO Kabilesi ve KONSO Kültürel Peyzej Alanı UDM ve “arkeolojik turistik alan”. İnsan evrimi çalışmasında taştan yapılmış insan fosilleri ve ekipmanın bölgedeki en eski izi 2,4 milyon yıl öncesine dayanıyor. Sagan Nehri kıyısında, adını Konso kabilesinden alan, dinsel gelenekleri “waga” heykelleri ve fosil yatakları ile ünlü. Waaqefannaa adlı bir dine ve Tanrısı Waaqaa’ya inanıyor, ölenlerine benzer “Waga” dedikleri sert ahşaptan oyulmuş heykeller dikiliyorlar. 21 nesil, 400 yıldan fazla geriye uzanan ve yaşayan “kültürel geleneğin muhteşem bir örneği”. Yaşadıkları dağlık bölgeler, toprağı erozyondan koruyan 55 Km2 lik taş duvarlı tarımsal teraslar ve korunaklı alanlar. Kasabadaki liderlerin geçişini gösteren taş steller göreceksiniz. 

Chamo Gölünde papirüs gövdesinden yapılan otantik ve yerlilerin balık avında kullandıkları kayıklarla zevkli bir gezinti yapıyoruz. 1100 m. rakımdaki gölün en geniş yeri 3 km. Yaklaşık 317km.2 lik alanı kaplamakta. Ortalama derinliği 8-14 m. Kulfo nehri bu göle dökülerek onu besliyor. Nil timsahları, su aygırları, balıkçıl kuşlar ve balıkçılık için de bol balık bulunuyor.

Omo Vadisinden, başkent Adis Ababa’ya dönüyor, kuzeye LALİBELA’ya uçuyoruz. Ülkenin en kutsal kentlerinden biri, antik ve orta çağ sonrası uygarlığı için çok önemli bir alan. Hıristiyanlar için HAC Merkezi, UDM listesinde. Deniz seviyesinden 2.500 m yüksekte, “Kuzey Wollo” bölgesi (Amhara). Büyük Kaya bloklar oyularak yekpare inşa edilmiş mimari harikası Oyma Kiliseler. Ethiopia dünyada ilk Hristiyan olan ülkelerden biri (4.yy) Avrupa’da toprağın üstünde kiliseler yükselirken Habeşli Hristiyanlar yerin altına inşa etmiş. Tek parça büyük kayaları oyarak çeşitli stillerde yaptıkları mimari harikası 11 kilise 7-13.yy.a tarihleniyor. Lalibela'daki büyük binaların düzeni ve adları Kudüs'ün sembolik temsili kabul ediliyor.