İspanyolların Çılgın Festivali: Las Fallas / Valensiya

"Bir şeyi yakarsan, yeni bir şeye başlarsın, kötülerden arınırsın ve yeni her zaman iyidir!"

5 gün 5 gece çılgın bir eğlence istiyorsanız doğru adres Valensiya! 

Sabaha kadar durmaksızın eğlence! İspanyol insanı denilince aklımıza hemen siesta ve fiesta geliyor. Parti yapmak, eğlenmek için her zaman bir nedenleri var. Yazın gelişini bir hafta kutlarlar, sokaklara kamyon kamyon domates döküp üstünde tepinirler, 1 yıl boyunca çeşitli heykeller yapıp 10 dakikada hepsini yakarlar.

Valensiya, Madrid ve Barselona’dan sonra İspanya’nın 3. büyük şehri. İspanyolca’da “v” , “b” diye okunur yani Baaalensiyaa! Şehrin ilginç bir de hikayesi var. Birçok kez taşarak şehre zarar veren Turia nehrinin en son 1957’de taşması üzerine nehrin yönünün değiştirilmesine karar verilir ve bir park haline dönüştürülür. Bir de bu parkı Ciudad de Las Artes y las Ciencias’la (bilim ve sanat müzesi) süslemişlerdir.

Her yıl 15-19 Mart arasında İspanya’nın Valensiya şehrinde baharın gelişini kutlamak amacıyla yapılan “Las Fallas” festivali boyunca şehir adeta dev bir tiyatro sahnesine dönüşüyor. Sokak eğlenceleri, konserler, havai fişek gösterileri, törenler ve tabi ki torpiller! Festival boyunca 700 sokak/cadde kapalı. Yaklaşık 2 milyon kişi ise festivale ziyarete geliyor.

Festivali özetlemem gerekirse 1 yıl boyunca uğraşılan, tahta, köpük, ahşap ve plastikten yapılan devasal boyuttaki fallalar 5-10 dk içinde yakılıp kül oluyor!  Tabii ki bu kadar basit değil.

Peki nerden çıkmış bu festival?

Marangozların Azizi San Jose’nin (Hz.Yusuf)  atölyesinin ve oyuncaklarının yanıp kül olması nedeniyle her yıl anmak için kutlanıldığı söyleniyor. Kışın hüznünü unutup, yakıp, tüm kötülüklerden kurtulup baharla birlikte küllerinden yeniden güzelliklerin doğacağına inanıyorlar.

Fallas boyunca her mahalleye çadırlar,yemek yerleri, sahneler kuruluyor. Kazanlarla paellalar pişiriliyor. Burada güzel olan herkes kendi mahallesinde eğleniyor olması ve hep beraber yemek yemeleri. Fallas’ı anlayabilmek için önce bazı terimleri bilmek gerekli.

La Crida: Şubat ayının son pazarı Serranos Kulesi’nde ışık, ses ve müzik eşliğinde festivalin başladığı haberi veriliyor.

Falla (Fayya): Güncel olaylardan veya bir şeye tepki (yalancı siyasetçiler, yolsuzluklar) olarak yapılıyor. Hepsinin altında açıklaması da yazıyor ancak Valenciano yazıldığı için bir şey anlamamanız olası, en iyisi ordaki yerlilere sorun. 700’e yakın falla bulunan şehirde en pahalı ve en etkileyici olan 14 tanesi “seccion especial” olarak biliniyor. 15 Mart’ta tüm fallalar sokaklara yerleştirilmiş oluyor. 15 Mart gecesi saat 00.00’da seçici kurul, Valencia’yı turlayıp fallaları değerlendirmeye alıyor.

Falla Infantile: Çocukların yaptıkları fallalar.

Ninot: Fallaların küçükleri. Yaklaşık 2-3 metre boyutunda. Ana fallanın yanına renk katıyorlar ancak hiçbir çocuk büyük falla varken bununla ilgilenmiyor tabii.

Ninot Indultat: Kurtarılmış ninot! Yüzlerce ninot arasından bir tanesi oylama sonucunda seçilip yanmak kurtuluyor ve Fallero Museum’da sergileniyor. (Plaza Monteolivete, 4 46006 Valencia)

Fallero/a: Kıyafetleri, saçları her şeyleri özel olan, festivale katılan Valensiyalılar! Festivalin olmazsa olmazları.

La Despertà: Her sabah sizi saat 08:00’de uyandırmak için atılan havai fişekler.

Botellon (Boteyon): Barlara, kulüplere gitmeden önce İspanyolların işi ucuza kapatmak için sokakta içmeleri. Gece 23.00 gibi başlayarak 2’ye 3’e kadar sürüyor. Sonrasında  ise kulüplere geçiliyor.  Daha çok üniversite kampüsleri, parklar, kumsal tercih ediliyor. Gitarı olan, müzik seti olan getiriyor ve eğlence başlıyor. Kimileri evden cam kadehlerini bile getiriyor!

Mascleta: Anlam veremediğim olay :) 1-19 Mart arası her gün saat 2’de Ayuntamiento Meydanı’nda 6-7 dk boyunca inanılmaz sesli gündüz havai fişeği. 120 kg barut patlatılıyor. Saatler öncesinden insanlar gidip ön sıralardan yer tutuyor kulaklarının patlaması için. Ayrıca bu etkinlik Valensiyalılar için arkadaşlarıyla buluşmaları için bir etkinlik; yiyecekler, içececekler. Kulağına güvenenler buyursun. Biz tabi bunu gürültü olarak görürken yerlilerden duygulanıp bu etkinlikte ağlayanlar bile var!

La Ofrenda: Valensiya’ya bağlı tüm köy ve kasabalar, geleneksel kıyafetleri ile aile boyu saatlerce kortejler halinde 17-18 Mart’ta Meryem Ana’ya yürüyüp, heykele çiçekler sunuyorlar. Bitince ise çok güzel bir heykele dönüşüyor. 7’den 70’e bütün insanları büyük bir tutkuyla buraya yürümesi insanı gerçekten etkiliyor.

Verbenas: Sokak partileri! Valensiya'daki sokak konserleri gerçekten inanılmaz, birine gidince diğerlerinde aklınız kalıyor ancak hepsine gitmek ne yazık ki imkansız. Her sokakta yapılan çeşit çeşit konserler, her kesimden insana hitap ediyor.

El Castillo - La Nit de Foc: 15-18 Mart arasında Alemada’da gece yarısından 01.00’e kadar havai fişek gösterileri oluyor. Valensiya ateş gecesi dedikleri 18 Mart’ta ise en büyük havai fişek gösterileri yapılıyor.

La Cremà: Vee beklenen an! Tüm fallalar yanıyor! Önce  saat 22.00’da falla infantileler daha sonra 00.00 ile 01.00 arası yetişkin fallalar ve en sonunda ise 01.00’de Ayuntamiento meydanındaki en büyük falla Valensiya temalı ağıtımsı şarkılar ile hep bir ağızdan eşlik edilerek yakılıyor. Yaklaşık 3.5 saat süren ve barut kullanılarak yakılan kuklalar arkasında 2 tondan fazla kül bırakırken, kenti temizlemek 1500’e yakın görevli çalışıyor.

Calle Lluminados: Tüm sokaklar ışıklı dekorasyonlarla süsleniyor.  En ışıklı ve güzel olanı ise Ruzafa’da.

19 Mart sabahı Puente de San Jose’ye çiçek bırakılır ardından 12 gibi San Jose katedraline giderler ve festival sona erer.

Fallas boyunca ne yazık ki güzel yemek yemeniz neredeyse imkansız. Çünkü her yer çok kalabalık ve bu yüzden kalite düşüyor. Ancak Fallas’ın olmazsa olmazları! Churros, sangria! Churros: Lokmanın uzun ve çıtır hali. Tarçınlısı, şekerlisi, çikolatası mevcut. Favorimiz tabi ki çikolatalısı: “churros con chocolate”

Sangria: İspanyolların milli içeceği! Meyveli bir şarap kokteyli olan sangrianın çoğu yerde el yapımı bulunmaz. Bu yüzden “Mercadona” adlı marketlerden 1.5 litresini 1 euro’ya alabilirsiniz. Boşuna kazık yemeyin.

Fallas programı internetten açıklanıyor, hepsini gezmeniz, katılmanız imkansız. Bu yüzden içlerinden seçmeniz gerekiyor.

Peki yaa daha fazlası?

*Bu kadar masrafı kim karşılıyor?

Fallera Komisyonu tarafından yıl boyunca bütün fallerolardan para toplanıyor. Kalabalık bir mahalleyseniz ayda 13 euro gibi bir miktar, ancak küçük bir grupsanız ödediğiniz miktar buna göre değişiyor. Ayrıca çeşitli konserler ve alkol satışlarından gelir elde ediyorlar. Ayuntamiento meydanındaki en büyük falla ise Valensiya halkının vergileriyle yapılıyor.

*Mascleta’nın amacı ne?Bir amacı var mı gerçekten onlar da bilmiyor :) Mascleta’yı bir koku karışımı, his ve ritim olarak görüyorlar. Çünkü havai fişekler patlamaya başladığında ritimle bir müzik oluşuyor. Yani bir estetik amacı var diyebiliriz. Valensiyalılara gürültü olsun başka bir şey olmasın zaten :) Ayrıca Mascleta’yı bir nevi arkadaşlarıyla buluşma aracı olarak görüyorlar. Bira içerek, öğle yemeği yiyerek..

*Peki bu fallalar nasıl yanıyor, etrafa sıçramıyor mu?
Fallera tarafından üstüne benzin dökülüp uzunca bir fitil yardımıyla ateşleniyor. Zaman zaman 4-5 katlı bina boyutuna çıkan dev alevler, itfaiyeler tarafından kontrol altına alınıyor. Yakındaki evler nasıl temizleniyor merak konusu :)

*Bir fallanın masrafı ne?
Fallera Komisyonuna göre değişiyor. Kimi çok para toplayıp çok büyük bir falla yapabiliyor. Kimileri ise daha küçük ve ucuz bir falla yapmakla yetiniyor. 2014’teki en pahalı falla mesela 35.000 euroymuş. Çok yaygın olmasa da çünkü herkes güzel olmasını istiyor 900 euro’ya yapılan fallalarda bulunmuş.

*Nereden geliyor?
13. yüzyılda insanlar kullanmadıkları eşyaları baharın gelmesiyle birlikte yakarak kutlamaya başlamış. Basitçe “eskiyi yak, yeniye yer aç”.

*Kaç kişi çalışıyor?
Festival boyunca binlerce insanın çalıştığı açıkça ortada. Fallaların yapımı ise büyükler firmalar tarafından daha profesyonel kişiler tarafından yapılıyor. Diğerleri ise o mahalledeki kişiler tarafından yapılıyor ve bu tabii ki çok çok daha güzel ve keyifli :) Her yıl ise insanların görevleri değişiyormuş, kimi falla yaparken kimi yemek işiyle ilgileniyor, kimi konser.

*Yapımı ne kadar sürüyor?
Büyüklerin yapımı 1 yıl sürerken daha küçük olanlar birkaç ayda yapılabiliyor. Festival bittikten sonra hemen seneyeki festival için hazırlıklara başlıyorlar.

*Falla’ları nerede yapıyorlar ve nasıl taşıyorlar?
Büyük fallalar çeşitli firmaların alanlarında yapılıyor. Daha küçük olanlar ise El casal dedikleri yerlerde yapılıyor. Fallerolar her hafta bir kez buralara giderek çalışıyor ve Las Fallas boyunca da buralarda hep beraber kalıyorlar. Sonrasında ise parça parça getirilip sokaklarda montalanıyor.

*Kim organize ediyor?Hükümet ve Junta Central Fallera. Fallas boyunca torpil dükkanları kuruluyor, bayram sabahı gibi çocuklar dedeleriyle gelip bu dükkanlardan poşet poşet torpil alıyorlar. Genci yaşlısı sokakta aniden etrafınızda bunları patlatabiliyorlar. İlk başlarda bu anlamsız etkinlikten korksak da daha sonradan alıştık. Hatta son gün biz bile patlattık :) 15 Mart- 30 Mart arası da okullar tatil oluyor, değmeyin ispanyolların keyfine!

5 gün uykusuz, perişan ama unutamayacağınız anlar yaşıyorsunuz. Mascleta ile başlayıp, her mahalledeki sahnelerde canlı müzik ve dansçılarla eğlenebiliyor, hiç tanımadığınız bir mahallenin çadırında paella yiyebiliyorsunuz. Etrafınızda 5 lt’lik bidon ve uzun pipetlerle sangriasını içen ve sağa sola işeyen insanları festival boyunca çok göreceksiniz.

Valensiyalı arkadaşlarımın büyük çoğunluğu bu festivale çok bağlı olsa da bir kısmı ise festival zamanı kalabalıktan ve gürültüden kaçmayı tercih ediyordu.

Eee ne duruyorsunuz diyeceğim, ancak şuanda THY ile Valensiya uçuşları 1400 TL civarı, bizim gibi neredeyse 10  ay önceden alsaydınız 260 TL’ye alabilirdiniz. Alternatifler tabi ki var! Barselona’ya uçup oradan tren ile (www.renfe.es) veya otobüs ile (www.alsa.es) 3-4  saatte Valensiya’ya geçebilirsiniz. Alsa sitesinde çok sık indirimler oluyor ancak siteyi İspanyolcaya çevirmeniz gerekiyor indirimleri görebilmek için. (İstanbul-Barselona 15-19 Mart 560 TL Pegasus, 15-19 Mart Barselona-Valensiya-Barselona alsa otobüsleri ile gidiş dönüş 10-14 euro)

Oteller neredeyse 1 yıl öncesinden doluyor. Zaten çok uyumuyorsunuz bu yüzden çok da önemli değil. Airbnb veya Erasmus öğrencileri üzerinden kalacak yer ayarlayabilirsiniz.

Haydi iyi eğlenceler!