Moğolistan Gezisi ve Ulan Bator’da Global Sulh Liderlik Konferansı ve Dünya Moğollar Konvansiyonu:
Moğolistan, Rusya Federasyonu ile Çin Cumhuriyeti arasında kara ile kuşatılmış büyük bir ülke. Nüfusu 3 milyonun biraz üstünde ve bunun % 45’i, başkent Ulan Bator’da (Ulaanbaatar) yaşamaktadır. Ülkeninin tarihi , Hun asıllı halkın 2.220 sene önce kurduğu ilk Moğol devletine kadar gitmektedir. Değişik kabilelerin kurdukları devletlerin yıkılması sonucu, bu kabileleri 1206’da Cengiz Han birleştirerek Moğol İmparatorluğu'nu yaratmış. Fakat Cengiz Han’ın ölümünden sonra bölünmeler olmuş ve bir çoğu Çin hakimiyeti altına girmişler. 1911 senesinde istiklallerini ilan etmişlerse de, Moğolistan bağımsızlığını 1924’de kazanmıştır.
Lonely Planet Book’un kitabı “Moğolistan” hakkında şunları yazmış: “Geçen 2.000 yıl içinde, dünyada Moğolistan gibi tarih ihraç eden başka bir ülke yoktur. Üç dramatik dalga halinde – Hun, Türk ve en son Moğol – kalabalık savaşçılar küçük fakat kuvvetli atlarıyla Moğolistan platolarından yollara düşmüş ve dünyaya meydan okuyarak, dünyayı değiştirmişlerdir”
Moğol yurdu, ilk anayurtlarından biri olarak, Türk tarihinde önemli bir yeri var. Göktürklerin liderlerinden Bilge Kağan ve Kol Tigin adına dikilmiş Orhun Yazıtları da Moğolistan'da ve Türklerin ilk bilinen yazılı metinleri. Moğolistan’da 546’da kurulan birleşik Hanlık, Türklerin ilk devleti olarak kabul edilmekte. Bölge, 840’da, Göktürkler’den Uygur Türkleri'nin egemenliği altına girmiş, fakat 1644’den 1911’e kadar bu topraklar Çin Mancu Hanedanlığı’na geçmiştir.
Ulan Bator’a 50 km uzaklıktaki kırsal bir bölgede Tonyukuk anıtı var. Tonyukuk Ilteris Han ve onun oğlu Bilge Kağan’ın veziridir. 724’de ölümünden iki sene önce, kendi biyografisini, başarılarını ve tavsiyelerini yazıt olarak hazırlatmış. Açık hava müzesinde olan bu anıtın bir kopyası, Milli Müzenin Türk bölümünde sergilenmekte. Tonyukuk’tan sonra 731’de olan komutan Kol Tigin adına da bir yazıt dikilmiş. Orhun vadisi 2004 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi'ne alınmış.
Moğolistan’a, Moskova üzerinden Aeroflot şirketinin airbus uçağı ile gittim. Türkiye ile 6 saat farkı olan Ulan Bator’a sabah 6:00’da ulaştık. Ulan Bator hava alanından şehre giderken en göze çarpan şey, üç büyük termik santral. Kömürle çalışan bu santrallar maalesef hava kirliliğine sebep oluyorlar. Çok zengin kömür reservleri olan Moğolistan’da tüm elektrik üretimi kömürle yapılmakta.
Orta öğretim yıllarında okuduğumuz tarih kitapları Türklerin Anadolu’ya Orta Asya’dan geldiklerini ve Cengiz Han’ın Türk olduğunu öğretirdi. İbrahim Alaaddin Gövsa’nın “50 Türk Büyüğü” kitabı, Atilla ile başlar ve altıncı sırada Cengiz Han’ı anlatır. Hatta Türkiye Cumhuriyet’inden önce asırlar boyu kurulmuş olan 16 devletin ilk beşinin Türkler tarafından kurulduğu söylenir.
Moğolistan’a gitmemin bir sebebi de, 25-27 Agustos’ta , Moğolistan’ın başkenti Ulan Bator'da, Dünya Moğollar Konvansiyonunun bir bölümü olarak yapılan Global Sulh Liderlik Konferansı’na katılmaktı. Konferansın ana teması, “Moğolistan ve Kuzeydoğu Asya Sulhu” idi. Konvansiyon süresince, “Hun Devleti'nin Kuruluşunun 2.220nci Yıldönümü kutlamaları” gibi diğer bazı etkinliler de yapıldı. Hun kökenli halkın Global Sulh Festivali üzerine bir serginin de Milli Müze’de açılışı yapıldı ve Ulan Bator’un dışındaki, dünyanın en büyük anıtı diye anılan Cengiz Han anıtı da ziyaret edildi.
Nüfusun % 90’ı, budist ve ülkenin her tarafında budist tapınakları var. Devletin yönetim şekli parlementer cumhuriyet. Tsakhiagiin Elbergdoj Cumhurbaşkanı, Sukhbaataryn Bathold Başbakan. Halkın büyük bir kısmı sanata ve okumaya çok meraklı. Ulan Bator’da bir çok müze ve 30 milyon kitabı olan büyük bir milli kütüphaneleri var. Milli kiyafetlerine çok düşkünler. Festival sırasında çok renkli ve güzel elbiselerle defile vardı. Parlemonta’nın önündeki büyük meydanda, yerli ve yabancı grupların katılımları ile bir Festival düzenlendi.
Yüksel OKTAY 11.09.2011
