Çin'den Trenle Moğolistan'a: Transmongolya Ekspresi

Pekin’den bindiğim Transmoğolistan (Transmongolia Express) trenimde 4 kişilik kompartımanımda 2 yatak boştu, rahat ettim. Ulan Bator’dan haberleştiğim CS üyesinin ablasının eşi de aynı trendeymiş tesadüf, epey sohbet ettik, adi Baavgai (AYI anlamına geliyor). Çeşitli ülkelerden tren arkadaşları edindim, seyahatlerden, ülkelerden bahsettik. Kompartıman arkadaşım ABD’li kadın, komşu kompartımanlardan tanıştığım İtalyan bir çift, İngiliz 2 öğrenci, Danimarkalı ve Moğollar.

Transmongolia trenlerinde 3 sınıf var: sert yataklı, yumuşak yataklı ve delüks. Tüm gezginler gibi ben de sert yataklıda yolculuk ettim, zaten diğer sınıflardan çok az yer var. Sert dedikleri yatak pek de sert değil aslında.

Transsibirya hattının Transmoğolistan kısmının yaklaşık yarısı Çin’de, diğer yarısı Moğolistan’da geçiyor. Şahane doğa manzaraları, bozkırlar, yoksul ve zamanın dışında kasabalar, hayvanlar, dev Gobi Çölü, trenden baksa hiçbir şeyin geçmediği Moğol kasabaları. Çölde yol alırken aniden kısa kum fırtınaları çıktı, camlarımızı kapamak zorunda kaldık.

Çölü tek başıma adım adım aşarım dönüşte demiştim ya, buradaki Moğollarla konuştum, akıllı işi değilmiş. Yol boyunca akbabaların kemirdiği at iskeletlerini, kemirmekte olduğu at ölülerini görmemin de etkisiyle ben çölü dönüşte yine trenle geçmeye karar verdim, affola. Pekin’den Ulan Bator 33 saat sürdü.

Ulan Batur

Kentin adı önceden Türkçe’de Ulan Batur olarak geçiyordu, sonra Batı dillerindeki gibi Ulan Bator denmeye başladı. Dışişlerinin sitesinde de böyle geçtiği için ben de ikincisini kullanmayı tercih ettim. Moğolca yazılışı Улаанбаатар, okunuşu Ulaanbaatar.

Başkent Ulan Bator'un ana caddesi Barış Bulvarı. Kendi dillerinde "Enkh Taivny Örgön Çölöö" olarak geçiyor.

Ulan Bator'a vardığımda öncelikle bir restorana gidip Moğol yemekleriyle tanıştım. Ulan Bator'daki ilk yemeğim bol koyun etli, biraz makarna ve sebzeli sulu yemek (şölte khool). Burada koyun etini çok kullanıyorlar. Koyun etli mantıya "buuz" deniyor. Ekmek yerineyse genelde löp hamur (mantu) tüketiyorlar.

Ulan Bator karmaşık bir kent, bir tane ana caddesi var, kaldırım ya toprak ya da delik deşik beton. Geleneksel Moğol kıyafeti DEL giyenler hala var, özellikle yaşlılardan. Resimdeki del giymiş insanlar bana şirinlik olsun diye giymediler, günlük kıyafetleri öyle.. Moğolların yarısı dinsiz, diğer yarısı ise Şamanizm etkisindeki Budizm’e inanıyor. Şaman çadırlarına, Budist manastırlarına gittim.


DEL giyen Moğollar.

Bugün öğlende Sarançeçeg (anlamı: ay çiçeği) ile birlikte arkadaşı Burmaa’nın (bal) evine gittik, kesif bir koyun eti kokusu vardı, Moğolistan’da her evin böyle koktuğunu duymuştum. Sağ olsun yemek hazırlamış; turşu, koyun eti, mantı çorbası. Koyun eti masaya geldi öylece kaldık, meğer adettenmiş, misafir eti parçalayıp verirmiş. Ben bıçakla kırmızı kısımları kesip yemeye çalışırken hatunlar koca kemikleri iki elle kapıp yağ ve kıkırdak bırakmadılar. Bu arada ilk kımızımı heyecanla içtim. Kımızın buradaki adi AYRAG. Kazak azınlık bizim gibi kımız diyor, ama Moğolcası Ayrag.

Burmaa'nin evinde koyun eti ve KIMIZ. Arkada turşu ve reçel. O ithal fıstık kutusu ne arıyor diye şaşırmayın, onu ben götürdüm.

İlk gün gezdikten sonra CS arkadaşım Bayarmaa ve arkadaşlarıyla buluştum, yemek yedik. Şık bir bara gittik. Arkadaşı İstanbul’da 5 yıl ev hizmetçiliği yapmış. Türkleri çok methetti. “Türkler öyle kibar insanlar ki, alışveriş yaptıkları dükkandan ‘hayırlı işler’ veya ‘iyi günler’ gibi sözler söylemeden çıkmıyorlar. Hatta bir kez patronum sokakta belediyenin temizlik işçisine ‘kolay gelsin’ dedi.” diye hayranlıkla anlattı Türkiye’yi.

Moğol Parlamentosu - Sühbaatar Meydani - Ulan Bator. Mongolian Parliament - Sühbaatar Square.

Ulan Bator’da gece hayati hareketliymiş, kaç gecedir Bayarmaa (mutlu anne), Dulamsuren (hayat kurtaran nazarlık), Batbold (güçlü çelik) ve diğerleriyle pek eğleniyoruz. Dun gece kaderimde karaoke vardı maalesef ama yine de eğlendim, hatta insanları birbirleriyle tanıştırıp kaynaştırdım. Tutturdular geleneksel bir Türk şarkısı söyle diye, olmaz dedim, direndim fayda etmedi. Cengiz Han marka votkanın da etkisiyle Şarköy Türküsü’nü söyledim Moğollara, beğendiler.

Yıllardır güzel haberlerimi alıyorsunuz, bu kez kötü bir haberim de var. Yankesiciler on cebimden cüzdanımı çaldı; kimlik, Moğol, ABD, Türk paraları, kredi kartları vs içindeydi. Fark eder etmez İş Bankasını aramaya çalıştım, çıkmadı. Ne yapacağımı bilmez halde dolaşırken bir baktım karşımda bir Türk bayrağı. Elçiliğin önüne gelmişim, polise işaretlerle anlattım, görevli çağırdı, anlattım, içeri aldılar, sabit telefondan bankayı aradık, iptal ettirdim. Neyse ki Garanti ATM kartım çantamdaydı. Birkaç saat üzüldüm ama sonra geçti, çok param gitti ama keyifle devam ediyorum gezime. Ulan Bator yankesicilikte dünyada sayılı kentlerden biri. Tüm konuştuklarım arasında henüz çarpılmamış biri neredeyse hiç çıkmadı.

Türk - Moğol Dostluk Parkı.

Moğolistan Ulusal Müzesi’ni gezdim. Birinci Salon antik tarih salonu. M.Ö. 800.000 yıl öncesine kadar giden taş aletler , Demir ve Bronz Çağlarına ait buluntular sergileniyor. İkinci Salonda Moğolistan’da eskiden kurulmuş olan devletlerden buluntular var. Sırasıyla Hun, Türk, Uygur ve Khidan İmparatorluklarından eserler.

Ulusal Müze’nin ikinci katındaki Üçüncü Salon’da geleneksel giyim ve takılar sergileniyor. Müzenin kitabına göre Moğolistan’da yaşayan 20 etnik grubun kökenleri Moğol ve Türk uluslarından geliyor. Üçüncü katta Cengiz Han’ın dünyanın en büyük imparatorluğu haline getirdiği Moğol İmparatorluğu eserleri var. Beşinci Salon’da geleneksel Moğol kültürü, yedincide Mançu hakimiyeti dönemi, sekizincide Bogd Han dönemi, dokuzuncuda 1921 – 1989 arası sosyalist dönem, Onuncu Salon’da ise Demokratik Moğolistan ile ilgili eserler ve sergiler bulunuyor.


Açık havada satranç ve dama. Sosyalist dönem alışkanlıkları.

Tipik bir yaşlı Moğol çift - Ulan Bator