- 1 view
Eskişehir’deki Tülomsaş Müzesi (Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi AŞ), 1894 yılından bu yana hem şehrin hem de Türkiye’nin üretim ve kalkınma öyküsüne imza atmaktadır. Türkiye’nin ilk yerli üretim otomobili “Devrim” ve ilk yerli üretim lokomotifi “Karakurt”, Tülomsaş Müzesi’nde sergilenmektedir.
Tülomsaş Devrim Arabası
Tülomsaş Devrim Arabası hikâyesi, 16 Haziran 1961’de Devlet Demiryolları Fabrikaları ve Cer Dairelerinin (çeken ve çekilen araçlar dairesi) yöneticileriyle mühendislerinden oluşan 20 kişinin Ankara’da bir toplantıya çağrılmasıyla başlar. Toplantıda Ulaştırma Bakanlığı’nın kaleme aldığı bir yazı okunur. Bu yazıda, “Ordunun cadde binek ihtiyacını karşılamak amacıyla bir otomobil tipinin geliştirilmesi”, görevin de 1.400.000 TL ödenekle TCDD’ye verildiği bildirilmektedir. Süre 4,5 aydır, otomobilin 29 Ekim 1961 tarihine yetişmesi istenmektedir. İşte Devrim Arabası hikâyesi böyle başlamıştır.
Toplantıda çalışmalar için, Eskişehir Demiryolu fabrikalarında (Bugünkü Tülomsaş) dökümhane olarak yapılmış ve hiç kullanılmamış bir bina seçilir. Atölyenin hazırlanması için Eskişehir’e talimat verilir ve dökümhane binasının zemini, lokomotif kazanlarında kullanılmak üzere sac levhalarla döşenir. Kapının üzerine de iri rakamlarla teslime kaç gün kaldığı yazılır. Projenin bitimine kadar bu levha her gün bir azalır. Atölyedeki ilk toplantıda “Yönetim Grubu” açıklanır. Yüksek Mühendis Emin Bozoğlu Genel Müdür Yardımcısı olur. Ardından dizayn, motor-şanzıman, karoseri, süspansiyon ve fren, elektrik donanımı, döküm işleri, satın alma işleri ve maliyet hesapları için çalışma grupları belirlenir.
Önce otomobilin ana hatları saptanır. 4-5 kişilik, toplam 1.000 - 1.100 kg ağırlığında, orta boy denilebilecek bir tip ve 50-60 bg’lik 4 zamanlı motorda karar verilir. Karoserinin 1:1 ölçekli alçı modeli yapılır. Otomobilin damı, kaput ve benzeri sacları, alçı modelden alınan kalıplarla yapılmış beton bloklara çekiçle düzeltilmek suretiyle tek tek imal edilir.
Yapılan araştırmalar sonucunda Warswa motorunun örnek alınmasına karar verilir. Yandan subaplı bir 4 silindirli motorun gövde ve başlığı Sivas Demiryolu Fabrikası’nda dökülüp, Ankara Demiryolu Fabrikası’nda işlenir. Piston, segman ve kolları Eskişehir’de yapılır. Motor Ankara Demiryolu Fabrikası’nda monte edilir. Frenlemede 40 bg’den fazla güç alınamayan bu motora alternatif, başka bir tip daha geliştirilir. Ayrıca Eskişehir’de de, üstten subaplı bir “B” motoru imal edilir. Şanzımanlar Ankara fabrikasında yapılır. Montaj aşamasında, gövde-motor uyumunu sağlamak zor olur. Ayarlı direksiyon önerisi dereddedilir. Ama Cadillac 2 yıl sonra bunu tüm dünyaya “bir yenilik” olarak sunar.
Ekim ayının ortalarına doğru Devrim otomobillerinden ilki, denemeye hazır hale gelir. Elektrik donanımı ile diferansiyel dişlileri, kadran istavrozları ve motor yatakları ile cam ve lastikleri dışında, tüm parçaları yerli üretimdir. Bir yandan ilk otomobilin test sürüşleri yapılırken, diğer yandan da B motoru ile donatılan ve Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’e sunulacak olan ikinci otomobilin yetiştirilmesine çalışılır. Siyah renkli bu iki numaralı Devrim arabasının son kat boyası, ancak 28 Ekim akşamı atılabilmiştir. Pasta ve cilası Ankara’ya sevk edilirken trende yapılır. Buharlı lokomotifin çektiği trenin bacasından kıvılcım sıçraması riskine karşı, otomobillerin benzin depoları boşaltılır. Tren sabaha karşı Ankara’ya ulaşır ve iki Devrim arabası, o yıllarda Sıhhiye semtinde bulunan Ankara Demiryolu Fabrikası’na indirilir. Manevra imkânı sağlamak için de depolarına sadece birkaç litre benzin konulur. Depo sabahleyin Sıhhiye’deki benzin istasyonunda doldurulacak, sonra da Meclis’e gidilecektir.
Devrimler, 29 Ekim sabahıkalabalık bir motosikletli trafik ekibinin eskortluğunda yola çıkarlar. Ancak eskorttakiler benzin alınacağından habersiz olduğundan, benzin istasyonuna uğramadan yola devam ederler. Durum Meclis’in önüne gelindiğinde anlaşılır. Aceleyle getirilen benzin 1. Devrim arabasına konur.
Sıra 2, Devrim’e geldiğinde ise Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel Meclis’in önünden Anıtkabir’e gitmek üzere çoktan 2. otomobile binmiştir bile. Yola çıktıktan 100m sonra Devrim’in motoru öksürerek durur. Cumhurbaşkanı’nın “Ne oluyor?” sorusuna, direksiyondaki yüksek mühendis Rıfat Serdaroğlu “Paşam benzin bitti” diye cevap verir.
Cumhurbaşkanı’ndan özür dilenerek, 1 numaralı Devrim’e geçmesi istenir. Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel Anıtkabir’e 1 numaralı Devrim otomobiliyle gider ve inerken “Batı kafasıyla otomobil yaptınız ama doğu kafasıyla benzin ikmalini unuttunuz”der.
Devrim Arabası Nedir?
Devrim arabası Türkiye’nin ilk ve tek yerli otomobilidir. Bir hayalin sonucu üretilmiştir. O dönemde böyle bir otomobilin üretilmiş olması, ülkenin ufkunda bir sıçramaya yol açmıştır. 1961 yılında 4 adet üretilen Devrim otomobillerinden, günümüze sadece birisi ulaşmıştır. Tülomsaş Müzesi bahçesinde özel olarak yapılmış camdan garajda sergilenmektedir ve halen çalışır durumdadır.
TÜLOMSAŞ Misafirhane
Tülomsaş Misafirhane Eskişehir’in en köklü kuruluşlarından Tülomsaş’ın sınırları içindedir. Tesiste öncelik kurumun kendi personelinin yakınlarına aittir. Tülomsaş Misafirhane bünyesinde tek kişilik, çift kişilik ve ilave yatak konularak oluşturulan üç kişilik odalar mevcuttur. 24 saat sıcak su ve TV’nin bulunduğu odalar Porsuk Çayı’na baktığı için eşsiz bir manzaraya sahiptir. Kahvaltı hizmeti ek ücrete tabidir.
TÜLOMSAŞ Müzesi Ziyaret Saatleri
Tülomsaş Müzesi hafta içi 10.00-12.00/13.00-16.00, hafta sonu ise 09.00-12.00/13.00-16.00 saatleri arasında, ücretsiz olarak ziyarete açıktır. Ziyaretler 25 kişilik gruplar halinde, randevu sistemi ile yapılmaktadır.
TÜLOMSAŞ Müzesi Nerede?
Tülomsaş Müzesi Eskşehir’de, Porsuk Çayı, Adalar ve Eskişehir Tren Garı’na çok yakın bir konumdadır.
TÜLOMSAŞ Müzesi Nasıl Gidilir?
Tülomsaş Müzesi’ne özel aracınızla gidecekseniz, Eskişehir merkeze geldikten sonra tren garını sormanız yeterli olacaktır Tülomsaş Müzesi, gara yürüme mesafesindedir. Toplu taşıma kullanacaksanız, şehir merkezinden 19 ve 23 numaralı otobüslere binebilirsiniz. Bu otobüsler Tülomsaş Fabrikası’nın önünden geçmektedir. Ayrıca Kızılcıklı Caddesi ve Adlar bölgesinden kısa bir yürüyüşle de Tülomsaş Müzesi’ne ulaşabilirsiniz. Eskişehir’e Türkiye’nin her ilinden otobüs, büyükşehirlerinden de uçak seferi bulunmaktadır. Ayrıca demiryolu ulaşımı da mevcuttur.
