Pandemi pek çok bilinmezlikle birlikte, ihtiyaçlarımızı baskılamak,yapmak istediğimiz şeyleri kısıtlamak, ötelemek veya iptal etmekten başka seçenek bırakmayarak gündemimize gireli neredeyse beş ay oldu. Pek çok kişi hep ertelediği “o”seyahati yapacağı günü özlemle beklerken aynı zamanda seyahat etmenin en güvenli yolu ne olabilir merak ediyor. Bu yazıda havayolu firmalarından, şehirlerarası trenlere, kiralık araçlara kadar seyahat etmenin avantaj ve risklerini bilimsel verilerle bulabilirsiniz.
Bazı kişiler için otomobil kullanmak özellikle kısıtlı zamanı veyakıt kaynaklar sebebiyle uygun olmayabilir yada uçuş fobisi olan kişiler için uçak yolculuğu hemen hemen imkânsız bir seçenektir. Bu nedenle yazıda sunulan seçenekler herkes için aynı derecede uygulanabilir olmayabileceğinden, kişisel tercihinizi etkileyen diğer faktörleri de mutlaka değerlendirmenizive sizin için en uygun olan seyahat seçiminiyapmanızı öneriyorum.
Öncelikle yapılacak seyahatin ne kadar gerekli olduğunu dikkatlice değerlendirin. Bu konuda size faydalı olabilecek (WHO) Dünya Sağlık Örgütü Covid-19 Genel Seyahat Tavsiyeleri yazımı da okumanızı tavsiye ediyorum. Sizinle birlikte seyahat edecek kişilerin kişisel risk faktörlerini de mutlakagöz önünde bulundurarak plan yapmanızı öneriyorum. Bu kişiler için çok gerekli bir seyahat değilse ertelemenizi öneriyorum.
Uçakla seyahatin avantajları ve riskleri
Uçak yolculuğu, sizi, diğer insanlarla ve sıkça dokunulan yüzeylerle yakın temasa getirebilecek olan güvenlik hatlarında ve havaalanı terminallerinde zaman geçirmeyi gerektiriyor. Sosyal mesafeye uymakta zorlanılan ortamlarda saatlerce bulunmak ve kalabalık uçuşlar covid-19 bulaşma olasılığını artırıyor.
Uçak yolculuğunun olumlu yönleri de var. "Uçaklarda hava sirkülasyonu sağlayan sistemlerin havayı filtrelemesi sayesinde, uçuşlarda virüsler ve diğer mikroplar yayılmaz". Bunun sebebi uçakların çoğunda yüksek dereceli HEPA filtreleri (yüksek verimli partikül hava) olmasıdır. Bu filtreleme esnasında havadaki partiküller yüzde 99,999'a kadar temizlenir. HEPA filtreler havadaki virüslere karşı son derece etkilidir, fakat uçak yolculuk sürenizin tamamı için mükemmel koruma sağlamaz. Koridorlarda, uçağa binerken, uçuş esnasında diğer kişilerle yakın temas (özellikle de bazı yolcular maske takmıyorsa) virüs bulaşmaihtimali var anlamına gelir.
Türkiye’de tüm seyahatler için HES kodu alınması şartı ve bununla birlikte uyulması gereken izolasyon kuralları var. Havalimanı, uçak içi alanlarda bir koltuk ara ile yolcular oturabiliyor. Bazı ülkelerde ticari hava yolculuğu için herhangi bir covid-19 düzenlemesi zorunluluğu olmaması bu riski daha da artırıyor. Havayolu firmalarının hazırladığı (yaptırımı olmayan) tedbir önerileri firmadan firmaya veya bir havalimanından diğer havalimanında farklı seviyelerde uygulamaya geçiyor ve maalesef çok düşük katılımla uygulanıyor. Hatta küçük ölçekli firmalar bu tavsiyeleri tamamen göz ardı edip yolculukta covid-19 bulaşması riskini artırıyor.
MIT’de İstatistik Profesörü olan Dr. Arnold Barnett tarafından yapılan son çalışmada, ABD jet uçaklarında, yan koltukta oturan yolcunun "COVID-19bulaştırma riskinin yaklaşık 4,300'de 1 " olduğu görüldü. Orta koltukları bantla kapatılıp iptal edilmiş uçaklarda ise "bu risk yaklaşık 7.700'de 1'e düşüyor".
Sizi korkutmak istemem fakat, Dr. A. Barnett'in çalışmasına yani istatistiki verilerin güvenilirliğine göre çıkan sonuç; hava yolu yolcuları için koronavirüsten ölüm riski artık bir havayolu kazası tehdidindendaha yüksek.
Trenle seyahatin avantaj ve riskleri
Tren yolculuğu, pek çok açıdan size havayollarının sunamayacağı avantajlar sağlar. En başta yüksek güvenlik tedbirleri nedeniyle kapıda yığılmış kalabalığın içinden çıkmaya çalışarak saç tokanızı, gözlüğünüzü, kemerinizi ayakkabınızı çıkarıp, oradan geçtikten sonra hemen vücudunuza temas edecek bu eşyalarınızı yüzlerce kişinin kullandığı pis bir tepsiye bırakıp, X-ray cihazından geçtikten sonra 50 metre yalınayak yürümezsiniz.Check-in veya bagaj teslim kuyruğunda tanımadığınız en az on kişi ile uzun bir süre bitişik nizam hareket etmezsiniz. Diğer tarafta trenle yolculukta da sosyal mesafe kuralına uyulmaması ve bazen ayakta yolculuk etme durumu olabiliyor.
Temmuz 2020’de Çin ve İngiltere'den bir araştırma ekibi, tren yolcuları arasında COVID-19 bulaşma riskinin uzun bir analizini yayınladı. Araştırma lideri Southampton Üniversitesi'nden ShengjieLai, "Çalışmamız, trenlerde COVID-19 bulaşma riskinin artmasında, yolcunun koltuk konumu ve seyahat süresinin, önemli bir fark yaratabileceğini gösteriyor" diye yazdı.
Bu bakımdan, trenlerde orta koltuk olmadığından, çoğu ticari uçağa göre zaten bir avantaja sahip. Bant ve şeritlerle ayrılmış koltuklarla, rezervasyonlar sınırlandırılıyor. Bu uygulama yolcuların sosyal mesafeye uygun seyahat etmesini sağlıyor.
Otomobil ile seyahatin avantajları ve riskleri
Sürüş söz konusu olduğunda, en bilindik avantaj, sizinle araca kimin bineceğini kontrol edebilmenizdir. Ancak öngörülemeyen başka riskler olabileceğini aklınızdan çıkarmayın. Uzmanlar, "yakıt, yemek, alışveriş veya diğer ihtiyaçlar için yolda mola vermek sizi ve seyahat arkadaşlarınızı diğer insanlarla ve yüzeylerle yakın temasa sebep olabilir" diyor. Bununla birlikte, kendi arabanız, aile üyeleriyle veya testlerini yaptırmış olan diğer kişilerle seyahat ettiğinizi varsayarsak, toplu taşıma araçlarından çok daha fazla koruma sağlayabilir.
Peki ya kişisel aracınız değilse? Endişelenmeyin, kiralık araç söz konusu olduğunda, Avis, Enterprise ve Hertz gibi büyük firmaların tümü, check-in sırasında gelişmiş temizlik ve sosyal mesafe sözü veriyorlar. Daha fazla bilgi için bu yazımı da okuyabilirsiniz.
Karar vermenizi kolaylaştıracak bazı rakamlar ve ek tavsiyeler
MIT profesörü Dr. A.Barnett, araba ile seyahat üzerine istatistiksel bir çalışma formüle ederek havayolunun boş orta koltuklarına ilişkin analizini genişletmiş. "Sürücü ve yolcuların COVID-19'a sahip olmadığını varsayarsak, 1000 millik (yaklaşık 1609km) bir yolculuğun [en yüksek] ölüm riski otomobil kazalarından kaynaklanır," diyor. "Uçak yolcularının nispeten güvenli sürücüler olduğunu varsayarsak, ABD'de 2018'de katedilen milyar mil başına oto ölümlerine bağlı risk yaklaşık üç milyonda bir hesaplanmış. Bu, 1.000 millik bir uçuşla ilişkili COVID ile ilgili ölüm riskinden daha düşük; uçak 2/3 dolu olursa, 600.000 yolcu başına 1 ölüm olarak tahmin ediliyor. COVID öncesi sürüş yerine 1000 mil kesintisiz uçmanın güvenlik avantajı Ağustos 2020 itibarıyla ortadan kalkmış bulunuyor. "
Uzmanlar "Yapmanız gerekiyorsa - ve karşılayabiliyorsanız - şu anda en güvenli seçenek araba ile seyahat etmektir, çünkü kısmen de olsa enfeksiyon riski bilinmeyen başka biriyle seyahat etmiyorsunuz" diyor. Soluduğunuz havayı enfekte bir kişiyle paylaşmamak güvencesi. Ama elbette, araba ile seyahat ederken molalarda çok dikkatli olmak gerekiyor. Molaların getirdiği riske bakınca tren yolculuğu ve hava yolculuğu daha avantajı olabilir. Ne olursa olsun, trende, uçakta veya otomobilde herkes maske takmalı. "
Pediatrik seyahat uzmanı Dr. Karl Neumann, çocuklar için riskleri değerlendirmede açık sözlü. "Tren, uçakla seyahatten daha iyi, ancak araba yolculuğu havayolu ve trenlerden çok daha iyi" diyor. "En önemli korunma sosyal mesafeye uymak ve maske kullanmaktır"
- Herhangi bir toplu taşıma aracıyla seyahat ediyorsanız, günün ilk seferleri en iyisidir, çünkü uçakların, trenlerin ve otobüslerin gece boyunca yoğun şekilde dezenfekte edilmiş olma olasılığı daha yüksektir.
- Yanınızda tek kullanımlık yedek maske / siperlik, tek kullanımlık eldiven, dezenfektan mendil ve el dezenfektanı (en az yüzde 60 alkollü) bulundurun.
- Uçakta veya trende oturacağınız koltuk, koltuk arkalıkları, tepsi masaları, emniyet kemeri, havalandırma delikleri, pencereye temas ediyorsanız temas yüzeyini, ışık düğmelerini vb. dahil olmak üzere tüm yakın bölgeleri silin.
- Kiralık arabada, direksiyon simidi, vites, kapı / pencere / koltuk kolları ve kontrolleri, emniyet kemerleri, aynalar, radyo ve kontrol düğmeleri, siperlikler vb. gibi "temas noktalarını" silin.
