Irkutsk, Rusya’nın aynı isimli bölgesinin başkenti ve Sibirya’nın en büyük altıncı şehridir. Doğu Sibirya’da yer alan kent Irkut Nehri ile birleşen Angara Nehri’nin kıyısında yer almaktadır. Moskova’nın yaklaşık 5.200 km doğusundaki Irkutsk, Baykal Gölü’nün 66 km batısında yer almaktadır. Kentin nüfusu ise 620 bin civarındadır.
Irkutsk 1661 yılında kurulmuştur. O zamanlar altın ve kürk ticaretinin merkezi rolünü oynayan küçük bir yerleşim yeriydi. Bölge 1686 yılında şehir statüsüne kavuşmuştur. Daha sonra, 1760 yılında Sibirya Yolu, Rusya’nın Avrupa’da kalan bölgesiyle Irkutsk’u bağlayarak ekonomik büyümenin fitilini ateşlemiştir. 19. yüzyılın başından itibaren Sibirya ve özellikle Irkutsk, Aralıkçılar İsyanı’na katılan birçok subay ve soylunun sürgün edildiği yer olmuştur. Bu yüzyılın sonunda kentin nüfusunun neredeyse %30’u sürgünlerden oluşuyordu. Şehrin Sibirya bölgesinin kültür ve eğitim merkezi olmasının nedenlerinden biri de budur. 1896’da ilk elektriğin, 1897’de tiyatronun ve 1898’de tren istasyonunun geldiği Irkutsk, yirminci yüzyılın başında Sibirya’nın Paris’i takma adını almıştır. Şehir, Rus İç Savaşı sırasında Bolşevik Devrimi’nin direnç merkezlerinden biriydi. Kent ve çevre bölgeler Sovyet döneminde yoğun olarak sanayileşmiştir.
Turistler Irkutsk’a genellikle Baykal Gölü’ne giderken gelirler ve bir iki gün boyunca şehirde kalırlar. Çoğu Çinli, Alman ve Japonlardan oluşan turistlerin yaklaşık %70’i yaz mevsiminde gelir. Kent bir senfoni orkestrası, dört devlet tiyatrosu, dört devlet müzesi ve bir filarmoni orkestrasına sahiptir. Kentin iklimi keskin bir karasal iklimi andırır. Ocak ayında -17’lere düşen sıcaklık temmuz ayında 17 dereceye kadar çıkmaktadır.
Irkutsk’un arması, ağzında samur olan bir Sibirya kaplanından oluşur. Bu amblemin kökeni Orta Çağ’daki asil kürklerin ana kaynağı olan Sibirya Hanlığı’ndan geliyor. Ayrıca samur anlamına gelen İngilizce “sable” kelimesinin Rusça’nın “sobol” kelimesinden türediği biliniyor. Burası 1950-1958 yılları arasında inşa edilmiş bir katlı hidroelektrik santraline sahiptir. En büyük sanayi kuruluşu ise Su-30 savaş jetlerini üretmesiyle tanınan Irkut şirketidir. Irkutsk önemli bir ulaşım merkezidir. Trans Sibirya Demir yolu ve Baykal’a giden federal yollar şehrin içinden geçer. IrkutskUluslararası Havalimanı ve Irkutsk Kuzeybatı Havalimanı olmak üzere iki havalimanına sahiptir. Kent aynı zamanda yüz binden fazla öğrenciye sahip bilim ve kültür merkezidir. Rusya Bilimler Akademisi’nin Sibirya şubesini temsil etmektedir.
Irkutsk tarihî karakterini ve özgün düzenini korumayı başaran birkaç Sibirya şehrinden biridir. Tarihî merkezi 1790 yılında kalıntıları sökülmüş ahşap bir kale üzerine kurulmuştur. Günümüzde yaklaşık 700 tane ahşap mimari esere sahiptir. Kurtarıcı Kilisesi kalenin ayakta kalan tek binasıdır. Bu kilise ile Epiphany Katedrali, Irkutsk’un en eski mimari topluluğunu oluştururlar. Kentin bir diğer önemli noktası Karl Marx Caddesi’nin başında, Angara sahilinde yer almaktadır. Beyaz Saray olarak bilinen Sibiryakov Sarayı 1838-1917 yılları arasında valiler ve generaller tarafından kullanılmıştır. Trans Sibirya Demir Yolu’nun kurucusu 3. Alexander’a ithaf edilen saray, mağribi stilinde tasarlanmış yuvarlak köşeli kulelere ve yerel tarih müzesine sahiptir. Şehrin kesişen ana caddeleri Karl Marx ve Lenin’de 19. yüzyılın başlarından 20. yüzyılın başlarına kadar birçok taş mimari eseri görebilirsiniz.
Ana yaya caddesi ise Uritsky Caddesi’dir. 1930 ve 1940’lı yıllarda Sovyet yapısalcılığının etkileri kentteki binalarda kendini göstermeye başlamıştır. Sovyet Dönemi’nin anıtsal sanatını yansıtan birçok eserini görebilirsiniz. “Eternal Flame” anıt kompleksi, Vladimir Lenin Anıtı ve Devrim Savaşçıları Anıtı bunlardan bazılarıdır. Sovyetler Birliği’nin yıkılmasından sonra ortaya çıkan eserler arasında, restore edilmiş 3. Alexander Anıtı ve zafer kemerleri olan Moskova Kapıları gösterilebilir. Tarihi merkezin birçok sokağı hala Sovyetler dönemine ait isimlerini korumaktadırlar.
Dünyanın en derin gölü Baykal’a 66 kilometre uzaklıkta bulunan Irkutsk’a geldiğinizde bu gölü de mutlaka gezmelisiniz. 1.637 metre derinliğindeki Baykal Gölü, dünya tatlı su kaynaklarının yaklaşık %20’sini içermektedir. Angara, Barguzin, Selenga, Turka ve Snezhnaya da dâhil olmak üzere 336 nehir ve akarsu tarafından beslenen göl yayın balığı, mersin balığı ve omul balığı gibi 50’den fazla özel türe ev sahipliği yapıyor. Tarihi boyunca birçok dramatik olaya şahitlik yapan sürgünler şehri Irkutsk, tarihi dokusunu çok iyi şekilde yansıtan onlarca müzeye ve binaya sahiptir. Mutlaka gezmeniz gereken yerlerin başında tarihi anıtlar ve müzeler gelmektedir.
Tanıtım Videosu:
