“Türk’ün Türk’ten başka dostu yoktur” diye bir laf var ya? Bence onu söyleyen tekrar düşünsün.Gerçekten de bir Türk olarak dünyanın heryerinde kucaklandığımızı söylemek zor. Özellikle kimi ülkelerde önyargıyla karşılandığımız bir gerçek. Ama bunun kesinlikle böyle olmadığı bir ülke varsa orası da Güney Kore’dir.
10 güne yakın süren Güney Kore seyahatimiz boyunca Türkiye’den geldiğimizi duyan tüm Korelilerin tepkisi aynı oldu: “Biz kardeşiz, Türkiye kardeş ülke!”. Neden mi? İşte sebepleri Kore Savaşı’nın anılarında ve Busan Türk Şehitliği’nde yatıyor.
Seul’deki üçüncü günümüzde yağmur nedeniyle biraz rota değişikliği yapmaya karar verip Jeju Adası’na geçmiştik. Burada geçirdiğimiz enfes 3 günün ardından sıra merakla beklediğimiz şehre geldi: Kore’nin en büyük ikinci şehri olan Busan.
Busan Güne Kore’nin güneydoğu ucunda yer alan bir sahil şehri. Tüm güzellikleri ve gezmesinin keyfi bir yana, bizim için bu şehrin ayrı bir önemi var. Heyecanlanmamızın nedeni olan Kore TürkŞehitliği işte bu şehirde yer alıyor.
Önce ulaşımı anlatalım...
Busan’a Nasıl Gidilir?
Busan’a gitmek için uçak ve tren iki ana yöntem. Seul’den gün içinde birçok uçuş bulacaksınız. Ama Güney Kore’de tren gerçekten de keyifli ve görece daha hesaplı bir ulaşım aracı. Eğer standart trenle giderseniz Seul-Busan arası 5 saat kadar sürüyor. Busan’a gitmenin en iyi yolu ise bana sorarsanız KTX isimli hızlı treni kullanmak. KTX ile 2,5 saate kadar inen Seul-Busan tren yolculuğunun maliyeti ise standart trenden tabi ki daha yüksek. Kore’de toplu taşıma bilet fiyatları biraz karmaşık olabiliyor. Bunun için yazdığımız yazıya göz atabilirsiniz. Çoğunlukla birkaç günlük pass bilet almanız gerekiyor. Bunları aldıktan sonra gerisini yönetmek daha kolay, ekonomik olarak da daha mantıklı oluyor.
Busan’da Gezilecek Yerler
Busan Güney Kore’nin en güzel şehirlerinden biri. Ülkenin güneydoğu sahillerinde, havanın Güney Kore geneline göre daha ılıman olduğu, insanların plajlarda yazın tadını çıkardığı şirin bir şehir.
Busan’da gezilecek yerler ile ilgili ayrı bir yazımız zaten olacak. Bu yazıyı daha çok Busan’daki Kore Türk Şehitliği’ne ayırdığımız için çok detaya girmek istemiyorum. Ancak yine de kısaca bahsetmek gerekirse; muhteşem manzaralı Yonggungsa Tapınağı, kımıl kımıl ahtapotları kesip canlı canlı yedikleri Jagalchi Balık Pazarı, şehrin orta yerinde mayonuzu giyip deniz terliğinizle şemsiyenin altında enfes kumlara uzanabileceğiniz Gwangalli Plajı, cam bir köprüde uçurumun üzerinde yürürken ilginç ada kayalıklara bakabileceğiniz Oryukdo Skywalk, turistler için düzenlenmiş popüler merkez Gamcheon Kültür Köyü gibi birbirinden güzel yerler var Busan’da.
Ama dediğimiz gibi bizim için Busan’da gezilecek yerler çok olsa da esas dokunaklı olan yer Kore Türk Şehitliğiydi.
Kore Türk Şehitliği Nerede?
Kore Türk Şehitliği Busan’ın Nam bölgesindeki Tanggok mahallesinde yer alıyor. Buraya otobüsle gitmek isterseniz Seomyeon’dan 68 numaralı otobüse binip UN Park durağında inmeniz gerekiyor. Eğer metroyla gitmek isterseniz 2 numaralı hatta Daeyeon istasyonunda indiğiniz takdirde 3 numaralı çıkışı takip ederseniz şehitliğin kapısını karşınızda görebilirsiniz.
Kore’de Neden Türk Şehitleri Var?
2. Dünya Savaşı’nda Almanlar’ın tüm politikalarına rağmen kendi içinde kapalı kalan Türkiye Cumhuriyeti ilk kez uluslararası arenada boy gösterdi ve 1950’de Türkiye Cumhuriyeti Birleşmiş Milletler’in müdahale kararı aldığı Kore’ye asker gönderme kararı aldı. Aslında bu karar TBMM’den çıkmamış olmasına rağmen iktidarda olan Demokrat Parti kendi inisiyatif kullandı ve Nato’ya girme şansı kazanacağı bu askeri hamleyi hükümet ülkenin geri kalanına danışmadan yaptı.
5090 kişilik 1. Tugayı Tuğgeneral Tahsin Yazıcı komutasında 17 Eylül 1950’de Kore’ye doğru yola çıktı. Adnan Menderes’in DP’sinin bu kararı başta sol kesimler olmak üzere toplumda geniş tepki gördü. Amerika’nın politikalarına hizmet etmek olarak eleştirilen bu kararın politik değerlendirmesine biz girmiyoruz. Bizim daha çok ilgilendiğimiz bizden 7-8 bin kilometre uzakta yatan şehitlerimizin hepimizin içinde yarattığı hüzün.
Bildiğiniz gibi 2. Dünya Savaşı ardından Soğuk Savaş dönemi büyük bir hızla başladı. Sovyetler Birliği ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin oluşturduğu Doğu Bloğu kendisine güzellikle ya da zorla müttefik toplarken, Türkiye Cumhuriyeti de özellikle Sovyetler Birliği’nden gelen bir çok askeri ve politik işbirliği teklifleriyle karşılaştı. Ülkemizin tercihi ise bölgedeki Sovyet varlığına yakın durmaktansa ABD-Nato ekseninde bir politika izlemek oldu. Bu durum Türkiye’yi Nato’ya oldukça yaklaştırdı. Kore’deki savaş patlak verince de toplam 14 ülke Güney Kore’yi işgalden kurtarmak için asker gönderirken Türkiye NATO’ya ilk katkısını yapmak üzereydi.
Kore Savaşı
Kore Savaşı’nı bütün detaylarıyla yazmaya kalksak sayfalar tutacağı aşikar. Ancak kısaca bahsetmek gerekirse yıllar boyunca özellikle Çin ve Japonya arasındaki ihtilaflarda arada kalmış olan Kore, özellikle sanayi devrimini de kaçırarak güçsüz düşmüş olduğu için Soğuk Savaş döneminde Doğu Bloku üyesi Çin ve bu durumun farkında olup da Çin’in Kore’ye yayılmasına engel olmak isteyen Amerika Birleşik Devletleri’nin arasında kaldı. Ülkenin kuzeyinde Çin’e daha yakın bir politika izlenirken Güney Kore ABD’den aldığı destekle daha liberal durmayı tercih ediyordu. Birleşmiş Milletler himayesinde yapılması önerilen demokratik seçimleri kabul etmeyen ve tanımayan Kuzey Kore Güney Kore’yi işgal etti. Bunun üzerine harekete geçen ABD birlikleri Birleşmiş Milletler’den 16 ülkenin yolladığı askeri birliklerin desteğiyle yalnızca Güney Kore’yi kurtarmakla kalmadı, iki ülke arasında sınır kabul edilen 38’nci paraleli de geçerek tüm Kuzey Kore’ye de yayıldı.
Bu son harekete kadar sadece politik kınama ile yetinen Çin Halk Cumhuriyeti ise 38nci paralelin geçilmesinin ardından yüzbinlerce askeriyle müdahelede bulunarak savaşın gidişatını değiştirdi. Ta ki tekrar 38nci paralele biugün halen geçerli olan Kuzey Kore-Güney Kore sınırının çizildiği 1953’e kadar savaş devam etti.
Kore Savaşındaki Türk Şehitleri
Kore Savaşı’nda 1. Tugay özellikle Kunu-ri bölgesinde Çin saldırısına direnerek ve de Kumyangjang-ni Muharebesi’nde savaşın kaderini belirleyen önemli görevler oynadı. 3 piyade taburu, 2 topçu taburu ve destek birliklerinden oluşan Türk askeri gücünün Kore Savaşındaki zayiat tablosu 741 şehit ve 2147 yaralı oldu.
Bugün bu 741 şehidimiz Busan’daki Kore Türk Şehitliği’nde yatmaktadır. Memleketten binlerce kilometre uzakta çarpışan bu şehitler için üzülmemek elde değil.
UNMCK (Birleşmiş Milletler Anıtsal Şehitliği)
Busan’daki şehitlik Güney Kore’yi savunmaya yardım eden 16 milletten askere adanmış. İçlerinde Türkiye’nin yeri büyük. Busan’ın en güzel yerinde 135bin kilometrekarelik alan bu şehitlik için ayrılmış. Tespit edilmiş 462 Türk şehidinin mezarları burada yer alıyor. Diğer milletlerden ise 885 İngiliz, 36 Amerikan, 281 Avustralyalı, 378 Kanadalı, 117 Hollandalı, 44 Fransız, 34 Yeni Zellandalı, 11 Güney Afrikalı, 1 Norveçli ve 36 Güney Koreli şehit yine burada yatıyor. Burada yatan Türk askeri sayısı çok olduğu için Türk askerlerinin yattığı kısma Busan Türk Şehitliği deniyor.
Park ve bahçe düzenlemesi büyük bir özenle yapılmış. Girişte sizi nöbetçi askerler selamlıyor ve tüm anıtsal mezarlıkta ziyaretçilerin saygı içinde dolaşması kuralı konmuş. Terlikle ya da fazla açık kıyafetlerle girmenizi istemiyorlar. Yüksek sesle konuşmak, bağırıp çağırmak, koşmak ve sigara içmek ya da birşeyler yiyip içmek yasak.
UNMCK’in ayrıca çok da güzel bir websitesi var. Eğer Kore’de şehit düşen tanıdığınız birisi varsa mezarını bulmak için bu linkten yararlanabilirsiniz: http://unmck.or.kr/eng_memory_03.php.
Eğer hatıra duvarında ismini bulmak isterseniz de bu link: http://unmck.or.kr/eng_m_searchwall_list.php
Aynı websitesinden dilerseniz siz de saygı mesajınızı bırakabiliyorsunuz (uygun görülmeyen mesajlar sonradan siliniyor) ya da sanal çiçek bırakabiliyorsunuz: http://unmck.or.kr/bbs/board.php?bo_table=letter_eng
Bu alana girince duygulanmamak, Türk askerlerinin hikayelerini dinleyince içinde buruk bir hüzünle birlikte kahramanlıklarından gurur duymamak mümkün değil. Bugün Güney Kore’de kiminle konuşsanız Türkiye’den olduğunuz duyunca aynı şeyi söylüyor: “Ooo kardeş ülke, biz kardeşiz!”. Savaşın üzerinden geçmiş 65 sene ama Koreliler bizim onlara yardım ettiğimizi asla unutmuyor.
Bu yazıyı yazarken bile hala binlerce şehidimiz için duygulanıyoruz. Buradaki Türk anıtının üzerindeki sözlerle bitirelim yazıyı:
Pusan'da Yatıyorum
Hudutlar, dinler ötesinde
Gözlerin anlaştığı saat
Duyuyorduk sıcaklığını
Herşeyin,
Ne güzeldi Pusan'dan önceki bu günler
Zevki içindetdik birlikte düşünmenin
Dağ, bayır
Omuz omuza döğüşmenin,
Çok sürmedi, ayrıldım aralarından
Birşeyler oldu, farkında değilim
Bir gece bayrak bayrak
Kurudu kanım.
Yatıyorum Busan topraklarında şimdi
Ölüm kadar genişlemiş duygularım
Vatan oyle büyümüş ki başımda
Her dilden anlar oldum
Bütün ölüler uyanık
Ellerimiz göklerde birleşik
Toprak antenlerden konuşuyoruz
”Vatan bizimdir”
Selam sana buradan Türk şehidi
Sen Anadolu’da, ben Busan’da
Sen Türkiye için şehid
Ben dünya için...
***
Ey Bu Topraklar için, toprağa düşmüş asker!
Gökten ecdad inerek öpse o pak alnı değer.
Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın,
"Gömelim gel seni tarihe" desem sığmazsın.
Herc ü merc ettiğin edvara da yetmez o kitab,
Seni ancak ebediyetler eder istiab...
