Dia de los Muertos yani “Ölüler Günü”, her sene 1 ve 2 Kasım’da Meksika’da gerçekleşen bir kutlamadır. Meksikalıların atalarını onurlandırma amacıyla kutladıkları bu gün, Meksika tatili olarak görülse de sadece bu ülkede kutlanmaz. Meksika dışında Amerika Birleşik Devletleri’nin Meksikalı popülasyonunun çok olduğu bölgelerde ve Latin Amerika’nın da bazı bölgelerinde kutlanmaktadır. Meksika’da ise bu kutlamanın en güzel olduğu yerler Oaxaca, Janitzio Adası, Mixquic, Mexico City'dir. Size kısaca bu değişik kutlamanın tarihinden ve daha sonra bu kutlamada karşılaşabileceklerinizden bahsedeceğim. Buyurun Ölüler Günü’ne!
Meksika'daki Ölüler Günü kutlamalarının kökenleri, Aztekler, Mayalar, Purepechas, Nahuas ve Totonacas gibi yerli halkın Mezoamerica halkına kadar dayanır. Ataların hayatını kutlayan ayinlerin en az 3.000 yıldır yapıldığı söylenmekte. Hispanik öncesi dönemde, kafataslarını kupa olarak tutmak ve onları ölüm ve yeniden doğuş sembolize eden törenler sırasında göstermek yaygınmış.
Bu kutlama Meksikalılar için geleneklerinin sürdürülmesi anlamında çok önemli bir yere sahiptir. Öyle ki UNESCO da kuşaktan kuşağa aktarılan kültürel gelenekleri “Kültürel Miras” olarak tesciller ve bu kutlama da “Somut Olmayan Kültürel Miras” olarak UNESCO’nun listesinde kendine yer bulmuştur.
Her ne kadar ürkütücü olsa da – ki neredeyse adından bile korkacağız - bu festival gayet mutlu bir şekilde kutlanmaktadır. Tema “ölüm” olsa da bu festivalde şu anda hayatta olmayan atalara saygı ve sevgi sunulur. Bazıları tarafından Halloween ile benzetilen festivalin aslında onunla tek alakası kostümlerdirdiyebiliriz. Bu festivalde insanlar değişik kıyafetler giyerek makyajları ile görünüşlerini tamamlarlar. Bu kostümlerin ve makyajlar sizce de kutlamanın adıyla çok uyuşuyor mu?
Kutlamanın merkezinde, insanların evlerinde veya mezarlıklarda inşa ettikleri sunaklar bulunur. İbadet için değil de ruhları karşılamak için yapılan bu sunaklarda ruhlara uzun yoldan geldikleri için su, yemek, aile fotoğrafları ve ailede hayatını kaybetmiş her bir kişi için bir mum bulunur.
Eğer hayatını kaybedenlerden biri çocuksa sunağa küçük oyuncaklar da yerleştirilir. Bazı ailelerde hayatını kaybetmiş yakınların en sevdiği yemekler de yapılır. Kadife çiçekleri sunağı süslemek için kullanılan ana çiçeklerdir. Sunaktan mezarın bulunduğu yere kadar kadife çiçekleri koyulur. Bunun amacı ise ruhların yollarını bularak huzura kavuşmalarını sağlamaktır. 1 Kasım gününe gelmeden önce aileler ölülerinin mezarlarını temizleyip üzerine yeni çiçekler koyarlar. Bunun nedeni de çiçeklerin renklerinin ölülerin ruhlarını çekeceğini düşünmeleridir.
Gelelim benim için kutlamanın en heyecanlı yerine: Kostümler ve makyajlar! Sokaklara dökülen ve atalarını onurlandırmak amacıyla insanlar ne giyiyor? Her yaştan insan, bu festivalde eğlenmek amacıyla kendilerini iskelete benzetiyorlar, yani yüzlerini kafatasları görünüyormuş gibi boyuyorlar ve takım elbiseler ile güzel elbiselerini giyiyorlar. Bazı yerlerde ise insanlar kıyafetlerinin üstüne deniz kabukları koyuyorlar, böylece dans ettiklerinde kabuklar ses çıkarıyor ve gürültüsünün ölülerini uyandırdığını düşünüyorlar. Böylece eğlence boyunca ailenin ölmüş olanları kendilerine yakın olabiliyor.
Ölüler Günü’nde pişen yemeklerden bahsedelim biraz da. “Pan de muerto” yani “ölünün ekmeği”, genellikle anason tohumu içeren ve hamurdan yapılmış kemikler, kafatasları gibi süslemelerle bezenen bu güne özgü tatlı bir ekmektir. Kemik şeklindeki süslemeler yuvarlak halinde ekmeğe koyulabilir, bu da “hayatın döngüsünü” ifade etmektedir. Yine ekmeğin üzerine hamurdan yapılarak koyulan küçük gözyaşları acıyı temsil eder.
İtalyan misyonerler tarafından geliştirilen şeker sanatı geleneğinin bir parçası olarak şekerdenkafatasları yine bu kutlamalarda görebileceğiniz yiyecekler arasındadır. Parlak renklerle, kristal benzeri taşlarla süslenen bu şekerden kafatasları çeşitli boyutlarda yapılır ve bu gün mutlaka karşılaşacağınız yiyecekler arasında bulunur. Aynı zamanda kurukafa şeklinde kesilmiş ve üzerleri boyanmış kurabiyeler de bu kutlamada tadabileceğiniz yiyeceklerdendir.
Peki ya içkiler? Pulque adı verilen agave özünden yapılan tatlı bir içecektir. Atole ise mısır unu, şeker kamışı, tarçın ve vanilya ile yapılan sıcak lapamsı bir içecektir. Son olarak da sıcak çikolata… Hmm, Ölüler Günü’nde sıcak çikolata mı? Peki, kabul. Kostümleri hazırlayın, kasımda Meksika'da buluşmak üzere!
