Ani Harabeleri

Ani Harabeleri’nden tarihî kayıtlarda ilk kez 5. yüzyılda bahsedilmiştir. Kars'ta bulunan Ani ören yerinde yapılan kazı çalışmalarında, bölgedeki yerleşimin Bronz ve Demir çağlarına dayandığı keşfedilmiştir. Yapılan kazılarda, Urartulara ait olduğu tahmin edilen yapılar da ortaya çıkarılmıştır. Ani, yüzyıllar boyunca birçok savaşa tanıklık etmiş; birçok uygarlığın yaşam alanı olmuştur. 40 tane kilise, şapel ve anıt mezarın tespit edildiği harabeler bu sebeple "1001 Kilise Şehri" olarak da anılmaktadır. Yüzyıllar öncesinde oldukça merkezi ve önemli bir yerleşim olan Ani, Ermeni Bagratuni Hanedanlığı döneminde en parlak devrini yaşamıştır. Harabeler, 2016 yılının temmuz ayında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dâhil edilmiştir.

Ören yerindeki tarih öncesi insan yaşamı, vadideki volkanik temelli mağaralarda sürdürülmüştür. Harabeleri oluşturan iç kale ise MS 4. yüzyılda, Kars şehrine adını veren Karsaklılar tarafından inşa edilmiştir. 9. yüzyılda Ermeniler tarafından bölgede kurulan güçlü krallık Ani bölgesine de hâkim olmuş, bu dönemde Ani önemli bir yerleşim olmuştur.

Bizans, İran, Suriye ve Orta Asya arası ticaret yollarının denetimini üstlenmiş olan Ani, tüccar kervanları açısından önemli bir köprü işlevi görmüştür. Tüccarları, esnafları, eski kent ve kırsallardaki Ermenileri bu dönemde kendine çeken Ani, 992 yılında Ermeni patrikliğinin merkezi konumuna gelmiştir. 11. yüzyılın başında şehirde 12 piskopos, 40 keşiş ve 500 rahip ikamet etmiştir. Aynı yüzyılda nüfus 100 bin kişiyi aşmış; tahminen 200 bine de ulaşmıştır. Şanını git gide arttıran şehre "1001 Kiliseli Şehir" unvanı verilmiştir.

11. yüzyılın ikinci yarısı, Ani'de Selçukluların Bizanslılara karşı akınına sahne olmuştur. 1071 yılında da Malazgirt Zaferi ile Türklerin eline geçmiş olan Ani, 1330'larda Karakoyunluların da bulunduğu bir dizi Türk sülalesi tarafından zapt edilmiştir. 14. yüzyılda ticaret yollarının konumunun değişmesi ile eski merkezi görevini yitirmiş olan Ani, 1579'da Osmanlı topraklarına katılmıştır. ,

Ani, 1735 yılına kadar keşişler tarafından yerleşim görmüştür. 19. yüzyılın başında ise bölgede artık hiçbir insan izi kalmamıştır. Ani ören yerindeki ilk arkeolojik kazı çalışmaları ise 1892 ile 1893 yıllarında başlatılmıştır.

Ani Harabeleri Efsanesi

Ani Harabelerinin bir de efsanesi bulunuyor. Ani kenti bir gün Kıllı Orhan adlı bir kralın eline geçer. Kıllı Orhan zalimliği ile bilinir. Küçücük bir sebepten ortalığı yakıp yıktığı için Ani’nin harabeye dönüştüğü söylenir. Rivayete göre kral, kentte evlenen her gelini ailesinin ilk önce kendisine getirmesini emreder. Kral gelinle bir gece geçirdikten sonra evleneceği kişiye verilir. Bu yasa insanları dehşete düşürdüğünden kimse evlenmemeye başlar. Fakat bir gün şehrin ileri gelenlerinden yaşlı bir adam, oğlunun mürüvvetini görmeyi çok ister. Bu yüzden kralın haberi olmadan oğlunu küçük bir törenle evlendirebileceğini düşünür. Gelin de bulunduktan sonra her şey hazırlanır ve tören kurulur. Fakat kral bir şekilde durumu öğrenir ve gelinin önce kendisine getirileceğini düşünür. Zaman geçmesine rağmen gelinin ailesi tarafından kendisine getirilmediğini görünce sinirlenir. Bunun üzerine damadın babasını yanına getirtir. Adam özür diler ve gelin için tüm mal varlığını vereceğini söyler. Kıllı Orhan ise ikna olmaz. Yaşlı adamın meydanda asılmasına hükmeder. Adamcağız idam edilecekken “Ey Ani, bu zulüm ile yaşayacaksan bat, yıkıl” diye haykırır ve kent bir anda harabeye döner.

Ani Harabeleri Nerededir?

Ani Harabeleri, Türkiye Cumhuriyeti’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzey doğusunda bulunan Kars ilinin güneydoğusunda, şehir merkezine 42 kilometre mesafede yer almaktadır. Ören yeri, Türkiye-Ermenistan sınırını oluşturan Arpaçay Irmağı boyunda konumlanmaktadır.  

Kars Ani Harabeleri’ne Nasıl Gidilir?

Kars Ani Harabeleri kaç kilometre diye soracak olursanız, ören yerinin şehrin merkezine yaklaşık 45 kilometre mesafede bulunduğunu söyleyebiliriz. Direkt olarak Ani Harabeleri’ne bir toplu ulaşım bulunmadığını hatırlatmakta fayda var.

Dolmuş: Kars merkezden hareket eden ve Ani Harabeleri’nin yakınındaki köyden geçen dolmuşlara binerek ören yerine gidebilirsiniz. Dönüş yolculuğunda ise dolmuş alternatifi bulamayacak olursanız köydeki taksi duraklarından faydalanabilirsiniz.

Uçak: Kars Ani Harabeleri’ne farklı bir şehirden gitmek isterseniz bazı şehirlerden Kars’a uçak seferleri yapıldığını söyleyebiliriz. Harabelere gitmek için merkezden araç kiralayabilir ya da dolmuşları tercih edebilirsiniz.

Otobüs: Kars’a seferleri bulunan şehirlerarası otobüs firmaları ile Kars’a gidebilirsiniz.

Otomobil: Şahsi aracınızla Ani harabelerine gitmek en kolay alternatif olarak karşınıza çıkıyor. Navigasyon desteği ile Ani ilçesine gidip harabelere ulaşabilirsiniz. Yol tabelaları sizi yönlendirecektir. Merkeze toplu ulaşımla gittikten sonra Kars’tan araç da kiralayabilirsiniz.

Ani Harabeleri’ndeki Eserler

Çok kültürlü ticari bir kent olan Ani’de Orta Çağ mimarisi ve farklı dinlere ait yapılar ve farklı uygarlıklara ait sivil mimari göze çarpmaktadır.
Ani Harabeleri’nde yer alan yapılar arasında; İpek Yolu Köprüsü, Tigran Honents Kilisesi, Aziz Prkich (Halaskar) Kilisesi, Kral Gagik Kilisesi, Çoban Kiliesi (Hovui Ekeghetsi), Aslanlı Kapı, Ateş Tapınağı, Küçük Hamam, Yıkık Minare ve Ebu’l Muammeran Camii, Selçuklu Kervansarayı, Ebu’l Menuçehr Camii, Mağaralar ve Büyük Hamam sayılabilir. Yapılar arasında daha birçok kutsal mimari yer almaktadır.