İran

İran, 31 tane "ostan" adı verilen idari bölgeye ayrılır. Başkenti Tahran’dır. Diğer önemli şehirleri arasında Meşhed, Urumiye, Tebriz, Şiraz, İsfahan ve Yezd vardır.

Güneybatı Asya'da yer alan İran güneyde Fars Körfezi ve Umman Körfezi, kuzeyde ise Hazar Denizi ile çevrilidir. Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Pakistan, Afganistan ve Türkmenistan ile kara sınırına sahiptir.

Dağlık bölgelerde yazlar serindir dolayısıyla yaz ayları bu bölgeleri ziyaret etmek için elverişlidir. Hazar kıyıları ve dağlık olmayan bölgelerde ise yaz sıcakları yüksek olduğu için nisan-mayıs ya da eylül-ekim ayları tercih edilmelidir.

Fars, Arap ve Türk mutfağı ülkede bir arada bulunmaktadır. Fast food, Fars, Arap, Türk ve Batı mutfakları da çok popülerdir. Fars mutfağı Arap ve Türk mutfağı ile birlikte binlerce yıllık etkileşimle günümüze gelmiş gayet zengin ve farklı bir mutfaktır. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlar,pirinç ve bulgurdur. İran mutfağı biraz ağır yemeklerden oluşur. Mutfağın temel bileşenleri kebaplar, lahmacunlar, etli yemekler ve hamurlu tatlılar olup, Türk mutfağına oldukça benzerlik göstermektedir.

İran’da çoğunlukla dini ve ulusal bayramlar festival olarak kutlanır. Kurban ve Ramazan. Bayramları da buna dâhildir. İran’daki önemli günlerin başlıcası Nevruz’dur, kutlamalar günlerce sürer. Sizdah Bedar, Neşe ve Dayanışma Festivali olarak Nevruz’un son gününde (13. Gününde) kutlanır. MehreganFestivali, şükran gününe benzeyen bir festivaldir. Kış ortasında kutlanan JashneSade festivalinde karanlığın ve soğuğun güçlerini yenmek amacıyla ateşler yakılır. 21 Aralık gecesi kutlanan ShabeChelle festivali en uzun gecenin bitişini, iyiliğin kötülük üzerindeki galibiyetinin bir sembolü olarak yorumlar ve kutlar. İran takvimindeki son Çarşamba kutlanan ChaharshanbeSuri, yani Ateş Festivali baharın gelişini kutlar.

İran'da bilinen en eski imparatorluk ElamlılarınM.Ö. 1100-600 yıllarında kurdukları imparatorluktur. Elamlıların yerine Medler geldi, onların devletini de Persler yıktı. Yunanlılar M.Ö. 330 yıllarında bütün İran topraklarını ele geçirmişlerdir. Bundan sonra İran topraklarında Parthların ve Sasanilerin egemenliği devam etmiştir. Sasanilerin çöküşü İslam ordularının İran’ı ele geçirmeleriyle olmuştur. Akın akın İran içlerine giren İslam orduları, Âzerbaycan, Taberistan, Cürcan, Rey, Kumis, Karvin, Zencan, Hemedan, İsfahan ve Horasan’ı fethetmişlerdir. Bunu müteakiben Şah İsmail İran’da SafeviHanedanlığı’nı kurmuştur. Ardından Afşar, sonra da Kaçar Hanedanlığı İran'a egemen oldu. Uzun süre Osmanlı Devleti ve Rusya arasında İran hâkimiyeti üzerine savaşlar yaşandı ancak hiçbir dış güç İran'ın tamamına ve uzun süre hâkim olmayı başaramamıştır.

1925-1979 yılları arasındaki dönem ise Pehlevi sülalesinin İran tahtında bulunduğu dönemdir. 1963 yılında İran Şahı “Beyaz Devrim” adı altında ülkede büyük çapta ekonomik ve sosyal reformlar yapmıştır. Her geçen gün artan petrol gelirleri ve özellikle ülke savunması için yapılan büyük harcamalar, İran’ı Ortadoğu’da özellikle askeri bakımdan söz sahibi ülkeler arasına getirmeye başlamıştır. Bu zamanda Fransa’da sürgünde bulunan İranlı Şii lider Humeyni, ülkede Şii inancının hâkimiyetinden istifade ederek, İran'daki ekonomik reformun etkilerinden korkan Batı güçlerinin de örtülü desteği ile ülkedeki Şiileri etrafında toplamıştır. İçten ve dıştan yapılan pek çok mücadeleler neticesinde Humeyni İran’a hâkim olmuştur. Şah ailesi İran’ı terk etmiştir ve memleket molla rejimi ile idare edilmeye başlamıştır.

İran ekonomisi planlı ekonomi, petrol ve diğer büyük sektörlerde devlet işletmeciliği, köy tarımı ve küçük ölçekli özel işletme ve hizmet yatırımlarının bir karışımıdır. Ekonomik altyapısı son 20 yıl içinde düzenli bir oranda gelişmektedir ancak enflasyon ve işsizlikten etkilenmektedir. Mevcut hükümet İran’ın petrole dayalı ekonomisini çeşitlendirmeye çalışmaktadır. Bunu devlet yatırımlarını otomotiv, imalat, uzay sanayileri, tüketici elektroniği, petrokimya ve nükleer teknoloji gibi alanlara yaparak gerçekleştirmektedir. İran biyoteknoloji, nanoteknoloji ve ilaç sanayilerinde de açılımlar yapmaktadır.