Çatalhöyük

Türkiye Cumhuriyeti’nin İç Anadolu Bölgesi, Konya ilinin Çumra ilçesinde yer alan Çatalhöyük Antik Kenti, Konya Ovası’na hâkim bir arazide konumlanmaktadır. Antik kent, Konya’nın 52 kilometre güneydoğusunda, Çumra ilçesinin 11 kilometre ve Hasandağı’na yaklaşık 136 kilometre mesafededir.

Çatalhöyük’e Nasıl Gidilir?

Çatalhöyük ile İstanbul arasında 750 kilometrelik bir mesafe vardır. Bu yolu tren vasıtası ile kat etmek mümkündür. İstanbul Pendik’ten hızlı tren ile Konya’ya ardından Konya-Karaman treni ile de Çumra’ya ulaşılabilmektedir.
 
Yalnızca yaz mevsiminde Çumra’dan Çatalhöyük’e giden minibüsler haricinde toplu taşıma imkânları bulunmadığından, antik kente ulaşmak için taksi kullanmak gerekmektedir.

Çatalhöyük’ün Özellikleri

Çatalhöyük 1958 yılında J. Mellaart tarafından keşfedilmiştir ve ilk kazılar 1961-1963 ve 1965 yıllarında yapılmıştır.
 
Çatalhöyük, günümüzden 9.400 yıl öncesinde yerleşim görmüş, Neolitik ve Kalkolitik Çağ yerleşim yeridir. Doğu ve batı yönünden iki adet höyükten meydana gelen, dünyanın en eski yerleşimlerinden olan kentin Doğu olarak adlandırılan yerleşim yeri Neolitik Çağ’da, Batı olarak adlandırılan Çatalhöyük ise Kalkolitik Çağ’da insanların yaşam alanı olmuştur. Höyükler yaklaşık olarak 2 bin yıl boyunca kesintisiz bir şekilde yerleşim görmüştür. Çatalhöyük’ün dikkat çekici özelliği ise Neolitik yerleşimin genişliği, yoğun nüfusu ve güçlü kültür-sanat duyarlılığıdır. Bu antik yerleşimde 8 binin üzerinde insanın yaşadığı kabul edilmektedir. Kenti diğer antik kentlerden ayıran özelliği, köy yerleşiminin aşılıp kentleşme süreçlerinin yaşanmasıdır. Kent sakinleri, ilk tarım yapan toplumlardan biridir.
 
Antik kent, Güney Anadolu Platosu’nda yaklaşık 14 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Daha uzun süreli bir yerleşim olan Doğu Höyüğü, MÖ 7400 ile 6200 arasına tarihlenen 18 Neolitik yerleşim katmanından meydana gelmektedir. Bu katmanlar incelendiği zaman sosyal örgütlenme ve yerleşik hayata geçişle ilgili rölyefler (kabartmalar), heykeller, duvar resimleri ve çeşitli sanatsal öğeler görülmektedir. Batı Höyüğü ise MÖ 6200 ile 5200 yılları arasına tarihlenmektedir ve Kalkolitik Dönem’in kültürel özelliklerini sergilemektedir.
 
Çatalhöyük’teki evler birbirine bitişik olduğundan dolayı sokak yoktur ve içlerine çatıdan merdiven ile girilmektedir. Sokak olmadığından dolayı ulaşım düz damların üzerinden sağlanmıştır. Binaların yapımında kerpiç, ağaç ve kamıştan faydalanılmıştır. Tek katlı evler bir adet oda ve depodan meydana gelmiştir. Odaların içinde ise dörtgen ocaklar, 10-30 santim yüksekliğinde sekiler ve duvar içinde dörtgen nişler bulunmaktadır. Beyazla boyanmış sıvalı duvarlar üzerinde sarı, kırmızı ve siyah tonlarda resimler yapılmıştır. Höyükteki en gelişmiş ve güzel tabakalar ise 7. ve 5. tabakalara aittir.
 
Antik kentteki kalıntıların boyutunun yanı sıra kültürel gelişmişliği, yoğun bir nüfusa ev sahipliği yapmış olması ve uzun bir zaman dilimi boyunca süreklilik göstermesi, antik kenti evrensel olarak oldukça önemli kılmaktadır.
 
Çatalhöyük’te sanatsal uğraşların ev içindeki günlük kullanım objelerine kadar indiğine dikkat çekilmektedir. Başka bir antik kent olan Göbeklitepe’de tapınaklar üzerine yapılan bir sanatla karşılaşılırken Çatalhöyük’te gündelik bir sanat gün yüzüne çıkarılmıştır. Çatalhöyük, bu açıdan birçok insanı heyecanlandırmaktadır.
 
Çatalhöyük’te yapılan kazılar sonucunda ortaya çıkarılan birçok obje Konya Arkeoloji Müzesi’nde muhafaza edilmekte; bir kısmı sergilenmekte ve bir kısmı da depolarda korunmaktadır.
 

Çatalhöyük Hakkında Bilgi

Çatalhöyük yerleşiminde zamanında 8000’den fazla insan yaşadığı bilinir. Burayı, benzer neolitik yerleşim birimlerinden ayıran temel fark bir köy yerleşmesinin ötesine geçip kentleşme evresine geçilmiş olmasıdır. Alanda yaşam süren topluluk ayrıca ilk tarımcı topluluklar arasında bulunur. Tüm bu özelliklere sahip olduğu için 2009 yılında, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne, 2012 yılında ise Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır. Höyüklerdeki yaşamın ilgi çekici özelliklerinden birisi, ölen kişinin hane içine defnedilmesidir. Evlerin içinde ölüm ve yaşam bir aradadır. Evlerin duvarlarında ise resim panoları yer alır. Sanat yaşamla bir bütün halinde yaşatılır. Eşitlikçi bir toplum yapısının organize edildiği Çatalhöyük, geçmişe ışık tutuyor.

1958 yılında keşfedilen höyükte yapılan kazılar sonucunda, Çatalhöyük evlerinin birbirine bitişik halde yapıldığı anlaşılmıştır. Aralarında avluya açılan dar geçitlerin bırakıldığı evler bir araya gelerek mahalleleri ve aynı mantıkla Çatalhöyük kentini oluşturmuştur. Evler aynı planda inşa edilmiştir ve kullanım süreleri yaklaşık 80 senedir. Süre dolduğunda evler temizlenip molozla doldurularak üzerine aynı planda yeni yapılar meydana getirilmiştir. Çatalhöyük evleri ile ilgili bir ilginç bilgi de evlerin arasında sokak bulunmaması ve insanların evlerine çatılardan girmesidir. Kerpiçten inşa edilen evlerin içinde vahşi hayvanların özenle çizilen ayrıntılı resimleri de yer alır.

İlk yerleşimcilerin avcı-toplayıcı olduğu höyükte, daha sonraki zamanlarda buğday, arpa ve bezelye gibi bitkilerle tarıma geçilmiştir. Sığırı evcilleştirmeyi başaran topluklar, çanak çömlekçilik, ahşap işçiliği, sepetçilik, kemik alet üretimi gibi zanaatlerde ilerlemişlerdir. Kazılarda bulunan kumaş parçaları da dokumacılığın ilk örnekleri arasında yer almaktadır. Doğu Höyük, Anadolu’da kutsal alanlara rastlanan en eski yerleşim yeri olma unvanına sahiptir.

Çatalhöyük Nerede ve Nasıl Gidilir?

Çatalhöyük, Konya’nın Çumra ilçesinde ve ilçenin merkezine yaklaşık 10 kilometre mesafede bulunur.

Otobüs: Eğer otobüs vasıtasıyla Çatalhöyük’e gitmek isterseniz Öncelikle Konya’ya sefer yapan şehirlerarası otobüsleri kullanabilirsiniz. Daha sonra otogardan Çumra ilçesine giden dolmuşlarla ilçeye ulaşım sağlayabilirsiniz. Çatalhöyük’ün olduğu alana ilçeden yaz mevsiminde dolmuş seferleri bulunuyor.

Taksi: Yaz dışında bir mevsimde gidecek olursanız ilçeden otobüs ya da dolmuş bulamayabilirsiniz. Bu durumda ilçe merkezinden taksi tutarak Çatalhöyük’e ulaşabilirsiniz. Yol ücreti yaklaşık 70 lira civarı tutabileceği için alternatif olarak otostopu da düşünebilirsiniz.

Uçak: Çatalhöyük’ün bulunduğu Konya ilinde havalimanı bulunuyor. Konya’ya hava ulaşımı ile vardıktan sonra otogara ulaşarak Çumra dolmuşlarını kullanabilirsiniz.

Çatalhöyük Ziyaret Saatleri ve Giriş Ücreti

Çatalhöyük ziyaret saatleri: Yaz Dönemi (15 Nisan- 2 Ekim tarihleri arasında): 09.00-19.00 saatleri arasında
Kış Dönemi (3 Ekim- 14 Nisan tarihleri arasında): 09.00-17.00 saatleri arasında ziyaret edilebilir. Müzenin bir tatil günü bulunmuyor.

Giriş ücreti: Çatalhöyük’ü gezmek için herhangi bir ücret ödemeniz gerekmiyor.

*Saatler ve fiyatlar Eylül 2019 tarihinde güncellenmiştir.