Mali

1960 yılında bağımsızlığını ilan eden Mali, geçmişinde Fransız sömürgesi Afrika ülkelerindendir. 2014 yılı kişi başına düşen milli gelir verilerinde 701 dolar ile dünyanın en fakir ülkelerinden biri olarak görülmektedir. Ülkenin kuzeyde kalan büyük bölümü Sahara Çölü’ne dâhildir; bu bölge 2012 yılında radikal İslamcı ve milliyetçi bir örgüt olan Tuaregler tarafından Azawad adıyla bağımsızlığını ilan etmiş, fakat uluslararası kabul görmemiştir.

Mali’de nüfusun büyük çoğunluğu ülkenin güney ve batısına doğru toplanmıştır. Bunun yanında ülkede nüfus oldukça hızlı artmaktadır. 1961 yılında 4,5 milyon olan nüfus, son dönemde 18 milyonu geçmiş durumdadır. Tarihinde kölelik olan ülkenin 800 bin kişilik kısmının köle soyundan geldiği tahmin edilmektedir. Bunun yanında ülkede bilinen veya bilinmeyen 200 bin civarında zapt edilmiş köle olduğu düşünülmektedir.

Mali’nin başkenti Bamako şehridir. Nüfusu 2009 yılında 1,8 milyon civarında olan Bamako, Afrika’nın nüfusu en hızlı artan şehri kabul edilmiştir. Mali Nijer Nehriyanında kurulmuştur. 8 bölgeye ayrılan Mali’de ülkenin güneyinde kalan Sikasso, Koulikoro, Segou, Mopti ve Kayes bölgeleri nüfus olarak 2 milyon civarında ve daha gelişmiştir. Bunun yanında Timbuktu, Gao ve Kidalbölgelerinde nüfus ve nüfus yoğunluğu oldukça düşüktür. Örneğin 681 bin nüfuslu Timbuktu 500 bin kilometrekarelik yüzölçümüyle Almanya’dan daha büyük bir alana sahiptir.

Mali, BatıAfrika’da ve büyük Sahara Çölü’nün güneyinde kalan bir ülkedir. Denize sınırı olmayan bu ülke Nijer ve Senegalnehirleri üzerinde yer alır. Buna göre ülke doğuda Nijer, kuzeyde Cezayir, batıda Moritanya, Senegal ve Gine, güneyde ise CoteD’ivoire ve BurkinaFaso olmak üzere 7 ülkeyle komşudur.

Mali’ye gitmeden önce sarıhumma, çocuk felci, menenjit, hepatit A, B benzeri hastalıklar için aşı yapılması önerilir. Bunun dışında ülkede bulunulan süre boyunca çeşitli ilaçlar ile vücut sağlığına takviye yapılabilir. Unutulmamalı ki tropik bölgelere alışık olmayan bünyeler ani hava değişimi ve fakirliğin getirdiği çeşitli zor durumlarda sıkıntıya düşebilir. Bunun dışında kuzey bölgelerindeki sıkıntılı siyasi durum göze alınmalı ve gezi planı bu doğrultuda yapılmalıdır.

Mali’ye İstanbul’dan aktarmasız uçaklar bulunmaktadır. Bunun dışında aktarmalı ulaşım fiyatları biraz daha düşürecektir. Mali’ye giriş için Türkiye vatandaşlarının vize alması gerekmektedir.

Mali yılın her zamanı sıcak bir iklime sahip bir coğrafyada bulunur. O kadar ki, dünyanın en sıcak ülkesi olduğu söylenmektedir. Bu yüzden, zaman konusunda yaz ayları tercih edilmemelidir. Dikkat edilmesi gereken diğer önemli bir nokta ise hazirandan başlayarak aralık ayına kadar güney kısımlarda meydana gelen yoğun yağmur sel meydana getirerek Nijer deltasını oluşturur. Sonrasında ise daha ılıman ve görece kuru bir periyod başlar. Kısacası kasım ile şubat ayları arası Mali’yi ziyaret etmek için en uygun zaman olacaktır.

18 milyonluk nüfusun yüzde 70’lik önemli bir kısmı kırsal kesimde yaşarken, yüzde 5 ile 10 arasında bir kitlesi ise göçebe bir hayat yaşamaktadır. Ülke için en önemli konulardan biri yüksek doğum oranlarıdır: Buna göre nüfusun yüzde 48’i 12 yaşından küçüktür. Bu inanılmaz rakamın bir sebebi yüksek doğum oranları olmakla beraber, diğer bir sebebi ise düşük beklenen yaşam süresidir. Ülkede kadın başına 6-4 çocuk düşerken, yaşam süresi ortalama 53 yaştır. Çocuk ölümlerinin dünyada en çok yaşandığı ülkelerden biri olan Mali’de bu yüzden yaş ortalaması oldukça düşüktür. Temiz su kaynaklarının yetersizliği ve kirli sudan kaynaklanan hastalıkların yanında AIDS altı çizilmesi gereken en önemli sorunlardandır. Ülkenin yüzde 60’lık kısmının temiz su kaynaklarına erişimi yoktur. Ülkenin yüzde 2’si AIDS virüsü taşımaktadır. Bu rakam Afrika kıtası için görece iyi olsa bile, kontrol edilmesi gereken bir sorun olarak görülmektedir. Okuma yazma oranı yüzde 50 civarında olduğu vurgulanmaktadır. Bu oran Afrika’nın en düşük seviyelerindendir. Çocukların 12 yaşı itibariyle okullardan ayrılmaya başladığı bilinmektedir. Bunun muhtemel sebebi ise çalışma zorunluluğudur.

Mali mutfağında dünya çapında bilinen en önemli yemek soslu pirinç pilavıdır. Bu pilavı yer fıstığı, domates, yağ ya da bulunabilirse balık veya et ile sunmaktadırlar. Ülkenin kuzey kısmında öğünlerin önemli bir kısmını kuskus karşılar. Şehirlerde daha modern yemek imkânı bulunabilirken, başta Fransız olmak üzere Çin, İtalyan, Lübnan ve başka birçok mutfağın Mali’de görülebilmesi mümkündür. Fakat Afrika ülkelerinde görülen hastalıkların başında olan diare (ishal) hastalığı suyun kirli olmasından kaynaklandığı için az pişirilen batı mutfağı ve doğu mutfağı yemeklerinde hastalık riski artmaktadır. Bunun yerine Mali mutfağının yemekleri saatlerce pişerek hazırlanır. Dışarıdan su içilmemesi gerekirken, salata ve pişmemiş sebze yemeklerini tercih etmemek en doğrusu olacaktır. Tropik iklimin güzelliklerini görebileceğiniz Mali’de sağlık sorunlarına dikkat ettiğiniz sürece oldukça güzel lezzetler tadacağınıza emin olabilirsiniz. Son olarak alkolün pek fazla görülmediğini, Müslüman bir ülke olarak Mali’nin alkole karşı resmi olmasa bile tavır aldığını söylemek mümkündür.

Mali’de yerel kültüre ait önemli maskeler bulunur, bu maskeler hediyelik eşya olarak turistler tarafından tercih edilen en önemli ürünlerin başında gelir. Bunun dışında yerel müzik aletleri size Mali’yi hatırlatacak eşyalardandır. Gümüş ve altınelişçiliği ile yapılmış takı ve benzeri ürünleri alabilirsiniz. Bıçak, çakı, hatta mızrak ve kılıç gibi yerli kültüre ait savaş aletleri de tercihiniz olabilir. Son söz olarak, müzik Mali için çok şey ifade eder; bundan dolayı yerli müzik gruplarının eserlerini dinlemeli ve kesinlikle almalısınız. Kora adı verilen, gitar ve harp arası enstrümanı müzik tutkunları mümkünse evlerine götürebilirler.

Segou Festivali
Şubat ayı Mali’de oldukça hareketli ve eğlenceli geçer. Şubat ayını güzelleştiren etkinliklerden en önemlisi Segou Şubat Festivalidir. Müzik, dans, kukla gösterileri, Nijer nehri boyunca pirogue denilen bot yarışları festivalin güzelliklerindendir. Bunun dışında heykeller, resimler, fotoğraflar ve ülkenin birçok sanatçısının bu festivalde buluşması bu etkinliğin Mali’nin kültürel değerlerini yansıttığının en önemli göstergesidir.

Çöl Festivali
Diğer Şubat ayı etkinliklerinden olan Çöl Festivali’nde eğlenceli müzik etkinlikleri düzenlenir. Mali’nin kuzey şehirlerinden en önemlisi olan Timbuktu’dadüzenlenen bu festival geçmişten gelen bir geleneğin devamıdır. Çölde düzenlenen müzik etkinliklerini devam ettiren günümüz Mali halkı sessiz çöl gecelerinde müziğe doyarlar.

Büyük Camii Sıvaması
Enteresan fakat oldukça etkileyici diğer bir etkinlik ise Djenne’deki çamurdan yapılmış büyük caminin her sene Nisan ile Mayıs ayları arasında bir tarihte halk tarafından çamurla sıvanmasıdır. Kadını, erkeği ve çocuğuyla şehirdeki herkes bu etkinliğe katılır, bazıları su getirirken çocuklar camiye sıva yapmak için yükseklere çıkartılır. Sonrasında dans ve yerli çalgıların çalınması gibi eğlenceli aktivitelerle bu bayram kutlanır.

Dogon Maskesi Festivali
Nisan ayında düzenlenen bu maske festivali Mali’nin tamamı tarafından kutlanan büyük bir organizasyondur. Dogonmaskesi sadece bu festivalde kullanılmaz, diğer önemli etkinliklerden olan DiamwariFestivali’nde de önemli bir yer teşkil eder. DogonMaskesiFestivali boyunca erkekler bu maskeyi takar ve ölüleri ruhlarını korurken kötü ruhları da uzaklaştırmaya çalışırlar. Dogon eski dinlerden gelen bir isim olarak yaratıcı tanrıçanın adıdır. Bunun dışında bufalo ve sırtlan maskeleri de kabilelerin simgesi olarak bu festivalin sonlarına doğru giyilir.

Yeni Yıl (1 Ocak)

Silahlı Kuvvetler Günü (20 Ocak)

Şehitler Günü (26 Mart)

Paskalya Pazarı (Mart ayının son Pazar günü)

İşçi Bayramı (1 Mayıs)

Afrika Günü (25 Mayıs)

Korité (Ramazan Bayramı)

Bağımsızlık Günü (22 Eylül)

Tabaski (Kurban Bayramı)

Hz. Peygamber’in Doğum Günü

Noel Günü (25 Aralık)

Ülkede üç farklı iklim çeşidi hâkimiyetini korur. Öncelikli olarak ülkenin yarısından fazlasının bulunduğu kuzey kesimleri Sahara Çölü’nün devamı olarak kabul edilebilir ve çöl ikliminin her özelliğini gösterir; oldukça kurak, güneşli ve sıcak bir hava etkilidir. Orta kesimlerde yarı kurak bir iklim etkili olurken, güneyde tropikal iklim kendini hissettirir. Nüfusun büyük bölümünün yerleşmiş olduğu güney bölümünün iklimi olan tropik bölgede oldukça yağışlı yaz ayları dönemini normal bir kış sezonu ve ardından baharda oldukça kuru bir hava hâkim olur.

Batı Afrika’nın tarihini belirleyen Sahara Çölü ve ekseninde gelişen altın, tuz ve köle ticareti Mali’nin de geçmişini oluşturur. İlk büyük güç olarak bölgede hâkimiyet kurmuş olan Gana İmparatorluğu devenin kullanımı ile birlikte bölgede büyük ve sistemli bir ticaret ağı oluşturmuş, bölgeyi düzenli hale getirmiştir. Gana İmparatorluğu coğrafyası zamanla İslam dinini benimsemiş ve Kuzey Afrika’nın kültürüyle daha sıkı ilişkiler geliştirmiştir. 12. yüzyıl itibariyle Gana yerini Mali İmparatorluğu’na bırakır. Ticaret ağının daha da güçlendiği bu devirde zengin bir krallık göze çarpar. Songhai İmparatorluğu bölgede aynı dönemde gelişen diğer bir güçtür.

16. yüzyıl itibariyle Fas güçleri bölgeye hâkim olur ve sonrasında ise batılı devletlerin ticareti ele geçirmesiyle bölge değerini yitirmeye başlar. Kolonileşme tarihi olarak 19. yüzyıl sonları gösterilir. Fransız güçleri bölgeyi pamuk üretimine odaklar ve 1960’lara kadar Fransız Sudan’ı olarak isimlendirilir. Daha sonra 1959’da birkaç aylığına Mali Federasyonu ismiyle Senegal ve Mali birliği şeklinde bir devlet kurulur. 1960 yılından itibaren Mali bugünkü sınırlarına ulaşır. 1991 yılından bu yana ise demokratik atılımlar gerçekleştirir. 2012 yılı itibariyle ülkenin kuzeyinde kalan Sahara bölgesi aşırı örgütler tarafından ele geçirilmiş olsa da, Fransa ve dünya kamuoyunun desteği sayesinde sorun aşılmıştır.

Dünyanın en fakir 10 ülkesinden biri olarak kabul edilen Mali’de bağımsızlık sonrası süregelen bir reform süreci yaşanmaktadır. Bununla birlikte IMF ve World Bank gibi uluslararası kuruluşlar ile birlikte ekonominin gelişmesi adına çabalar sürmektedir. 1980’li yıllardan başlayarak dünya ekonomisindeki özelleştirme ve liberal ekonominin önem kazanması durumu Mali’de de yaşanmış ve önemli devlet kuruluşlarının özelleştirilmesi yoluna gidilmiştir. Aynı şekilde 90’lı yıllar boyunca reformlar birbirini takip etmiştir. Ülkenin yüzde 70’i tarım ile ilgilenirken tarım ülkenin gelirinin yüzde 42’sini oluşturmaktadır. Koloni döneminin temel ithalat ürünü olan pamuk ülke için önemini korumaktadır. Bunun dışında altın ülkenin en önemli yeraltı kaynağıdır ve ekonominin yüzde 25’lik bir kısmını oluşturmaktadır.

Sekülerdevlet olarak tanımlandığı bir anayasaya sahip Mali’de ülkenin yüzde 90’ını Müslüman ve yüzde 5’lik kısmını ise Hristiyan nüfus oluşturur. Nüfusun geriye kalanı ise yerel dinlere ve animizm benzeri inançlara sahiptir. Ülke toprakları 11. yüzyıl itibariyle İslam ile tanıştıktan sonra hızlı bir şekilde Müslümanlaşmıştır. Dindar bir ülke olarak kabul edilen Mali’nin din özgürlüğü konusunda hassas olduğu bilinmektedir. Fakat 2012 yılındaki Libya iç savaşı ile alakalı olarak, ülkenin kuzeyinde radikal İslamcılığın baskısı hissedilmiştir. Bununla birlikte, kadınların zorla kapanması ve baskı altına alınması, içki ve benzeri din kaynaklı yasakların devreye girmesi söz konusu olmuştur. İslamcı adı verilen bu örgütün ılımlı Müslümanlara ve şehirlere saldırıları ve nüfusu terörize eden faaliyetleri ülkenin en büyük güncel sıkıntısıdır.

BAMAKO BÜYÜKELÇİLİĞİ

Adres: L’Ambassade de Turquie, Chancellerie, Cité du Niger, M-105, Niarela – Bamako / République du Mali

Telefon: + 223 77 70 00 07, + 223 70 07 10 08, + 223 77 70 88 88

Faks: 00 223- 44 29 00 01

[email protected]

http://bamako.be.mfa.gov.tr

Uzun yıllar Fransız sömürgesi olan Mali’de yerel dillerin dağınıklığı ve çokluğu dolayısıyla Fransızca resmi dil olarak kabul edilmektedir. Fakat Fransızca nüfusun yalnızca çok küçük bir kısmı tarafından ana dil olarak kullanılmaktadır. Bambara ise Mali nüfusunun yüzde 80’i tarafından ana dil veya ikinci dil olarak görülmekte iletişim aracı olarak kullanılmaktadır. Bomu, Tieyaxo Bozo, Toro So Dogon, Maasina Fulfulde, Hassaniya Arabik, Mamara Senoufo, Kita Maninkakan, Soninke, Koyraboro Senni, Syenara Senoufo, Tamasheq ve Xaasongaxango dilleri bölgeden bölgeye değişmekle beraber yerel nüfus tarafından günlük hayatta çokça kullanılmaktadır. Mali’de Fransızca ile ülkede 2 milyonluk bir nüfusa erişilebilirken, Bambara ile 8 milyon kişiyle iletişime geçilebilir. Fakat şehirlerde Fransızca sorunları çözmeye yardım edecektir.

Merhaba: Bonjour (Bonjur)
Teşekkür ederim: Merci (Mersi)
Bir şey değil: De rien  (Dörien)
Evet: Oui (Vi)
Hayır: Non (No)
Lütfen: S’il vous plait (Silvuple)
Affedersiniz: Excusez-moi (Eksküze mua)
Tamam: D’accord (Dakkor)
Hoşgeldiniz: Bienvenue (Bienvenü)
Hoşçakal: Au revoir (Orövuar)