Alemşah Kümbeti 

Alemşah Kümbeti Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinde bulunmaktadır. Selçuklu sanatının önemli örneklerinden biri olan Alemşah Kümbeti, Melikşah tarafından şehit edilen kardeşi Sultan Şah için yaptırılmıştır. Yapımında yer yer tuğlaların kullanıldığı ve alt katında “mumyalıkbölümü”nün yer aldığı Alemşah Kümbeti, geometrik yapısı ve süslemeleri ile gerçek bir sanat eseri olarak kabul edilmektedir.

Alemşah Kümbeti Tarihi

Alemşah Kümbeti İlhanlıların Anadolu Selçuklu Devleti’ni istila ettikleri döneme tarihlenmektedir. İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır’ın Anadolu’yu işgal etmesi için görevlendirdiği (Moğol Toman Beylerinden) komutan KiroBaltu’nun oğlu Melikşah Bey tarafından, öldürülen kardeşi Sultanşah için 1327 yılında yaptırılmıştır. Hatip Necip adında bir usta ve ekibinin inşa ettiği Alemşah Kümbeti, tabandan kare mermer bir yapının üzerine oturtulmuş altıgen piramitten oluşmaktadır.

Piramit duvarların üstte birleşme noktası kare yapı ile bütünleşirken, zirve kısmında sekizgen kasnakla tamamlanmıştır. Türbenin çatısı, sekizgen kasnağa oturan piramit şeklinde bir külahla örtülmüştür. Külahın tepesi zamanla yıprandığından korumalıkla yenilenmiş, bir de alem eklenmiştir. AlemşahKümbeti adını bu alemden almaktadır. Tarihsel kaynaklar, kümbetin Selçuklu sanat eseri olduğunu yazmaktadır. Ancak Anadolu Selçuklu Devleti 1308’de yıkılmıştır.

Kümbetin yapım yılı ise 1327’dir. Osmanlı İmparatorluğu’nun henüz kurulduğu yıllarda, İlhanlıların hâkimiyeti döneminde inşa edilmiş olması; İlhanlıların her haliyle bir Anadolu Selçuklu eseri olan AlemşahKümbeti’nin mimarisinde, Selçuklu mimari üslubundan etkilendiklerini göstermektedir. 1974 yılına kadar belediyenin depo olarak kullandığı AlemşahKümbeti, Tarihî Eserleri Koruma Derneği tarafından tahliye ettirilmiştir. Zamanla çatıda yuva yapan güvercinlerin, yağmurun ve karın yıprattığı kubbe temizlenerek ahşap bir külahla kapanmıştır.

Ulu Cami’nin düşen külahına ait alem de tamir ettirilerek buraya takılmıştır. 1980 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yaptırılan restorasyon sırasında da külaha dokunulmamış, ancak süslemelerle bezeli nadide mermerler, elektrik tesisatı çekmek için delinerek tahrip edilmiştir. Sahanlık bölümünün aslına uygun olarak restore edilmesi için yapılan başvurular sonuç vermemiş, 2014 yılındaki restorasyonda beton sahanlık mermere çevrilse de, eserin özellikle sahanlık bölümündeki mimari özelliği kaybolmuştur.

Alemşah Kümbeti Mimari Özellikleri 

İki katlı bir eser olan AlemşahKümbeti’nin mermerden inşa edilmiş alt katı mezar, tuğladan yapılmış üst katı ise mescit olarak yaptırılmıştır. Harç olarak horasan (kum, kil, yumurta akı ve koyun kılı) kullanılmıştır. Giriş kapısı ağaç olan AlemşahKümbeti’nin kapısının üzerinde mermer bir kitabe bulunmaktadır. Altışar basamaklı çift yönlü mermer merdivenle çıkılan üst katta, eşsiz güzellikteki ahşap kapıdan mescit bölümüne geçilmektedir. AlemşahKümbeti’nin en önemli mimari özelliği, piramit bölümlerinin hiç birinin diğeri ile simetrik ölçülere uyumlu olmayışıdır.

Rivayete göre Mimar Necip kalfalarına bu eserde tüm yeteneklerini göstermeleri karşılığında ustalık beratı vereceğini söylemiştir. Bu nedenle, mescit kapısını çevreleyen mermer yapıda Selçuklu motiflerinin yanı sıra geometrik ve çevrenin doğal değerleri de yapıya işlenmiş ve adeta bir tablo gibi süslenmiştir. Motif ve nakışların birbiriyle uyum göstermemesinin nedeni de budur. Alemşah Kümbeti birçok ustanın biraraya getirdiği bir şaheser olarak kabul edilmektedir.

Merdivenin altındaki dar bir kapıdan, yine merdivenlerle alt kata inilmektedir. Batıya açılan sivri kemerli bir kovukla aydınlanan bu boşluğun ortasında, güney ve kuzey yönünde bir kemer, iki yanında da yükü kemere binmiş tonozlarla ikinci katın zemini tespit edilmiştir. Eskiden bu kemerin altında Sultanşah Bey’in kabri olduğu anlaşılmaktadır. Zemin kat halen boştur.

Alemşah Kümbeti Süslemeleri 

Alemşah Kümbeti plan, malzeme ve süsleme değerleriyle yapıldığı Anadolu Selçuklu döneminin özelliklerini göstermektedir. Ancak kültür, sanat ve inanç düzeyi açısından, Anadolu kültürlerini tamamen benimsemiş bir eser olarak dikkati çekmektedir. Eserde, simetriye ve motif tekrarına kesinlikle rastlanmaz.

AlemşahKümbeti’nin kapısının iki tarafındaki bezemeler, kabara ve rozetler birbirinden farklıdır. Kapı içindeki kilit taşının, mihrabın sağ ve solunun, mihrap üzeri sivri kemerin sağ ve sol bezemelerle, trompların (Bir yapının bir bölümünü tutan köşe kubbesi) bezemeleri farklılık göstermektedir.

Trompların bazıları konkav, bazıları da konveks görünüm vermektedir. Dışta, pencere çevresi bezemelerinde de farlılıklar dikkati çekmektedir. Kümbetin bütününde simetriye yer vermeyen tanzim ve bezemelerde, büyük bir uyum ve güzellik sergilemektedir.Alemşah Kümbeti süslemelerinin en gizemli ayrıntısı ise giriş kapısının sol tarafındaki mermer kolon üzerinde adeta gizlenmiş durumdaki, ağzı yukarı doğru tasvir edilmiş balık figürüdür.

Alemşah Kümbeti Nerededir?  

Alemşah Kümbeti Eskişehir’in en büyük ilçelerinden Sivrihisar’ın merkezinde, tarihi Ulu Camii’nin kuzey tarafında yer almaktadır. Kümbet şeklinde inşa edilmiş olan mezar geniş bir avlunun içindedir.Eskiden etrafı medrese ile çevriliyken, daha sonra çevre düzenlemesiyle çam ve söğüt ağaçlarının gölgesiyle serinleyen bir park haline getirilmiştir.

Alemşah Kümbeti Nasıl Gidilir? 

Ankara, İzmir ve Eskişehir yollarının kesişme noktasındaki Sivrihisar Eskişehir’e 95, Ankara’ya 133, İstanbul’a da 700 km uzaklıktadır. Özel araçla gitmek isteyenler, Sivrihisar merkezine ulaştıktan sonra araçlarını park edip, yürüyerek kolayca AlemşahKümbeti’ne ulaşabilirler. Ankara’dan ve Eskişehir’den kalkan şehirlerarası otobüsler, sizi Sivrihisar’a ulaştıracaktır. Eskişehir’e Türkiye’nin her ilinden otobüs, büyükşehirlerinden de uçak seferi bulunmaktadır. Ayrıca demiryolu ulaşımı da mevcuttur.