Kamboçya

Güney Asya'da bulunan Kamboçya'nın sınırları kuzeybatıda Tayland'la, kuzeydoğuda Laos'la, doğuda Vietnam'la ve güney batı kıyılarında Tayland Körfezi'yle çizilmiştir. Resmi adı Kamboçya Krallığı olan ülke 9 Kasım 1953 yılında Fransa'dan özgürlüğünü kazanmıştır. Kamboçya 1863-1953 yılları arasında Fransız kolonisi olmuştur ve daha sonra 1941-1945 yılları arasında Japon İmparatorluğu'nun işgali altında kalmıştır.

Ülkenin sosyo-politik sorunlarla, yaygın yoksullukla, yaygın yolsuzlukla, siyasi özgürlükler konusuyla, insan gelişiminin düşük olmasıyla ve yüksek oranda açıkla karşı karşıyadır. Kişi başına düşen gelir çoğu komşu ülkelere göre düşük olmasına rağmen, Kamboçya son on yılda ortalama büyüme yüzde 6 büyüyerek Asya'da en hızlı büyüyen ekonomilerinden biridir.

Kamboçya, 102 ülkede hukukun üstünlüğü sıralamasında yıllık bir dizin yükseldi ve 99. sıraya yerleşmiştir ve bölgenin en kötüsü konumundadır.

Ülkede geniş bir bitki ve hayvan çeşitliliği vardır. 212 memeli türü, 536 kuş türü, 240 sürüngen türü, 850 Tatlı su balık türü ve 435 tuzlu su balık türleri vardır. Bu çeşitliliğin çoğunluğu TonleSapGölü etrafında ve çevre biyosferde bulunmaktadır.

Bu çeşitliliğin yanı sıra Kamboçya'da ormansızlaştırma oranı dünyanın en yüksek oranlarından birine sahiptir. Kamboçya'nın birincil orman örtüsü, 1969 yılında yüzde 70'in üzerinde iken yüzde 3,1 oranında düşmüştür. Kamboçya, 1990 ve 2005 yılları arasında 25.000 kilometre kare orman alanını kaybetmiştir.

Kamboçya savaş yıllarından kalan mayın tarlalarından oldukça muzdariptir. Ancak turistik bölgelere yakın kesimler mayınlardan arındırılmıştır.

Budizm, Hinduizm, Fransız sömürgeciliği, Angkorian kültür ve modern küreselleşme de dâhil olmak üzere çeşitli faktörler ve dini inançlar Kamboçya kültürüne katkıda bulunmaktadırlar.

Dünyanın en fakir ülkelerinden biri olan Kamboçya'da sağlık konusunda büyük sorunlar bulunmaktadır. Tetanoz, hepatit A ve B, menenjit ve difteri aşıları gitmeden önce otuz gün içerisinde yapılmalıdır.

Kamboçya denilince gezilecek yerlerin en başında gelenlerden biri UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde bulunan, Siem Reap kentinde yer alan, Kral II. Suryavarman adına yapılmış olan Angor Vap Tapınağı'dır. Angor Vap ve Khemer tarihi için Angkor National Museum gezilmeye değer bir müzedir. Siem Reap'ta Güney Doğu Asya’nın en büyük gölü ve Kamboçya'nın hayat kaynağı olan Tonle Sap'ı ve dünyanın en büyük taşkın su yatağı olan ve üzerindeki yüzen köy Chong Khneas akıllarda muazzam anılar bırakacaktır. Koh Kong'a giderek orman gezintileri ve mükemmel bir şelale manzarası için Kakule Dağları keşfedilebilmektedir. Güneydoğu Asya'nın en büyük mangrov ormanı içinde yürüyüş yapılabilmektedir ve beyaz kumlu plajların keyfi çıkarılabilmektedir.

Phnom Penh'te ise Pol Pot'un yarattığı vahşetten geriye kalan kafataslarının ve kemiklerinin görülebileceği Ölüm Tarlaları, katliamın izlerine ev sahipliği yapan Tuol Sleng Soykırım Müzesi, Kraliyet Sarayı, Gümüş Pagoda görülmesi gereken yerler arasındadır.

Üniter, parlamenter ve anayasal monarşiyle yönetilen Kamboçya illeri ve başkenti olmak üzere 25 ili bulunmaktadır. Başkent ve iller birinci düzey idari bölümlere dayanılarak ayrılmaktadır. Şehirler ikinci düzey idari bölümlere göre 25 belediyeye ve 150 ilçeye ayrılmaktadır. Belediyeler ve ilçeler kendi içlerinde komünlere ve meskenlere bölünmektedir. Başkenti Phnom Penh'dir. Büyük şehirleri: Banlung, Battambang, Kampot, Koh Kong, Kompong Thom, Kratie, Siem Reap ve Sihanoukville'dır.

Kamboçya'ya Türkiye'den seyahat etmek istiyorsanız aktarmasız uçuş bulunmamaktadır. Ulaşım için iki ulaşım yolu bulunmaktadır.
 
Bir ulaşım yolu Tayland Bangkok’a havayoluyla gidip ve kısa bir otobüs yolculuğuyla Kamboçya’ya varabilirseniz.
 
Bir diğer ulaşım yolu ise Vietnam Saigon’a aktarmasız gidilebilmektedir. Ancak Vietnam Türk pasaportlarından Vietnam vizesi istemektedir.
 

Genellikle Kamboçya insanı sıcakkanlı ve arkadaş canlısı olarak tanınmaktadır. Saygının yanı sıra krallığı ziyaret eden turistlerin yerel örf ve alışkanlıkları dikkate alması gerekmektedir. Ziyaretçilerin Kamboçya'da hukukun üstünlüğünün tutarsız ve altında uygulanır olduğunu bilmeleri gerekmektedir.

Kamboçya'nın gece hayatı çok fazla turistik mekâna sahip olmasına rağmen Tayland'a göre oldukça yereldir ve 7/24 canlı bir hayata sahiptir. Restoranlarda, barlara ve gece kulüplerine paralel olarak faaliyet göstermektedirler. (Restoranlarda dişinizi kürdanla temizlemek istiyorsanız elle kapatmanız beklenmektedir.)

Yol kesişimlerinde olan Kamboçya'da, PhnomPenh ve SiemReap gibi turistik bölgelerde yerel halk turistlere ve davranışlarına alışıklardır. Banglung ve StungBanlung gibi bölgelerde ise yerel halk turistleri çok benimsememektedirler.

Ülkede halk genel olarak fotoğrafları çekilmeden önce izin alınmasını beklemektedir. Merkezi olmayan bölgelerde ise fotoğraf çekmek istenildiğinde ücret isteyebilmektedirler.

Kamboçya'da kadınların ve erkeklerin genel olarak kırsal bölümlerde kısmen tevazu olmak amacıyla, kısmen de güneşten korunmak amacıyla giyimler muhafazakârdır. Kadınlar pantolon, uzun şort ve etekler giymektedirler. PhnomPenh' te kısa bir süredir şort tolore edilmeye başlanmıştır. Genel olarak halk denize kıyafetleriyle girmektedirler.

Ülkede yapılması ve yapılmaması beklenen bazı şeyler bulunmaktadır. Tapınaklara ve evlere girerken ayakkabı çıkarmak beklenmektedir. Birine iş kartınızı sunuyorsanız veya birisinden iş kartını alıyorsanız iki elinizle vermeniz ya da almanız beklenmektedir. Bir Kamboçya ailesi tarafından eve yemeğe çağırıldıysanız çiçek, meyve, tatlı gibi küçük hediyeler alınması saygı gösterme anlamına gelmektedir. Bir Kamboçya düğününe davetliyseniz nakit para getirmeniz beklentiler arasındadır.

Birisini ayağınızla göstermek, birinin başına dokunmak, davetli olunan yerde ev sahibinden önce yemek yemeye başlamak, kadınların erkek keşişlerle temasta bulunması saygısızlık olarak görülmektedir.

Turistik bölgelerde ulaşım ülke geneline göre daha iyi durumdadır. Otobüs, tuktuk, motosiklet, taksi, nehirulaşımı kullanılabilmektedir.

Genel bir kural olarak karşı cinsler evli olarak kabul edilirken, aynı gey ilişkiler kabul görmemektedir. Çiftlerin topluluk içerisinde çok fazla temasta bulunmaması beklenmektedir.

Kamboçya mutfağı Kamboçya, Vietnam, Tayland, Çin ve Fransız mutfaklarının karışımından oluşan Khemer mutfağı’ dır. Su, pilav ve tatlısu balıkları Khemer mutfağında en yaygın kullanılan ürünlerdir ve temel gıdalardır. Tropikal meyveler, çorbalar ve noodlelar ise en çok tüketilen yemekler arasındadır. Kaffir lime, limon otu, sarımsak, balık sosu, soya sosu, köri, demirhindi, zencefil, istiridye sosu, hindistan cevizi sütü ve karabiber kullanılan baharatlrın başında gelmektedir. Yerel balık ezmesi olan Prahok, Khemer mutfağında başta yer alan soslardan biridir. Acak tadına alışması uzun sürebilmektedir.

En ünlü yemeklerinden biri yol kenarlarında satılan kızarmış örümceklerdir. Sokaklarda sıklıkla görülen bir başka yemek ise kadınların sırtlarında sopayla sabitleyerek taşıdıkları sepetlerde ki tatlı ve ekşi, ananas, domates, balık ve Khemer noodleyla yapılmış genel olarak sıcak ve taze satılan çorba SomlahMachouKhmae'dır.

BaiSarchCh'rouk (sebzelerle servis edilen pirinç, barbeküde hazırlanmış domuz eti), her yerde bulunan Saik Ch'roukChaKn'yei (tarçınla kızartılmış domuz), Loklak (limon suyu, karabiber, soğanla marine edilmiş, hızlıca pişirilmiş, parçalanmış biftek ve yanında patates), K'dam (yengeç) en lezzetli yemeklerindendir.

Turistler için çok da lezzetli olmayabilecek geniş bir yemek sıkalasına sahiptir Kamboçya mutfağı. Hala embriyosu içinde olan ördek yumurtaları (büyüklüğüne müşterilerin karar verebildiği), barbekü edilmiş sıçanlar, kurbağalar, yılanlar, yarasalar, köpekler ve küçük kuşlar bu yemeklere dâhildirler.

Uyuşturucunun yasal olmadığı Kamboçya'da sık sık reklamı yapılan başka bir yemek ise 'HappyPizza'dır. İçinde kenevir ve çok nadir sanrısal etkili (psychedelic) mantar içeren pizzadır. Etkileri hakkında kesin bir bilgi olmadığından dolayı önerilmemektedir.

Tatlılarından yemeden dönmek ise hata olacaktır. Özellikle denenmesi gereken ise Tuk-a-loc (öğütülmüş meyve suları, çiğ yumurta, şekerli konsantıre süt ve buz)’dur.

Su konusuna gelindiğinde ise çeşme suyu hakkında gidilmeden önce bilgili olmak gerekmektedir. Kamboçya'da bir süredir büyük bir su devrimi görülmektedir. Ancak yine de çeşme suyu içilmesi çok da önerilmemektedir. Yerli halk genel olarak kullanmayı tercih etmemektedir. Kaynatılmış çeşme suyu daha sağlıklıdır.

Kamboçya'da herhangi bir alkol içme veya alma yaşı yoktur. Kamboçya halkı genel olarak rahat içiciler olarak tarif edilemezler. Alkol almak Kamboçya'da bir erkek etkinliği olarak görülmektedir. Kadınlarla beraber alkol tüketmemekle birlikte kadınlar normal hayatta da çok alkol tüketmemektedir. Ancak düğün ve kutlamalarda kullanmaktadırlar.

Ülke yerel üretilmiş birçok biraya sahiptir. En baskın olan iki birası ise Angkor ve KamboçyaBirası (CambodiaBeer)' dır. Biralarının yanı sıra kendilerinin ürettikleri şarapları vardır. Bu şarabın içinde kalbi delinmiş akrep ve yılan bulunmaktadır. Akrep ve yılan kanının şaraba karışmasının özellikle erkeklere güç verdiğine inanılmaktadır.

Kamboçya'da alışveriş yaparken FriendlyBusinessHeritageLogo (Miras Dostu İş Logosu)'suna sahip işletmelere baktığınızdan emin olmalısınızdır. HeritageLogo ve devlet, Kamboçya'nın sanatını, kültürünü, mirasını geliştirmek için destek vermektedir. Yerel halk yeteneklerini dokumacılar ve sanatçılar olarak tekrar keşfetmektelerdir. İpek ve pamuklu kumaş, rattan, bambu, ahşap ve kilden birbirinden farklı cüzdanlar, el çantaları, kıyafetler, ev eşyaları, resimler ve birçok tasarım yapılmaktadır.

Yaygın antika eşyalar, tarımda kadınların sırtında görülen sepetler, el yapımı çömlekler, tabaklar, pamuk tişörtler, zinet eşyaları, gümüş, çerçevelendiği zaman muazzam görünen, ucuz, hafif, dekoratif ve çekici Angkor tapınaklarında bir kalıp üzerinde pirinç kağıdı koyarak yapılan kabartmalar, birçok heykelin replikası, her boyutta bulunan Buddha figürler (eğer Tayland'a geçecekseniz ülkeye sokmak yasaktır), yerel, her yerde bulunan tipik damalı şal Krama, dokuma ipekler ve ahşap oymalar ülkede yoğunlukla bulunan ve en çok tercih edilen hediyelik eşyalardır.

Kamboçya Krallığı'nın, Kamboçya ay takvimine göre geleneksel, tarihi ve kültürel festival hazinesi vardır. Bu festivaller Budizm, Hinduizm ve kraliyet geleneklerinin etkisi altında oluşmuşlardır. Festivaller geniş bir eğlence yelpazesine, neşe kaynağına, Kamboçya'nın ulusal renklerine ve turistlerin fikirlerini, davranışlarını etkilemek konusunda büyük bir etkiye sahiplerdir.

Toprağa ve çiftçiliğe derinden bağlı olan Kamboçya'nın Kraliyet Çiftlik Günü, Khemerce 'Bon Chroat Preah Nongkoal' ekim ve dikim mevsiminin ciddiyetle kullandığı festivaldir. Her yıl Mayıs ayında Kraliyet Sarayı'nın yanında, Ulusal Müze'nin önündeki parkta kutlanmaktadır. Astrolojik inançlarına göre, Khemerce' de Usapheak Reach olarak bilinen kraliyet öküzünün her yıl tarım hasat kaderinin belirlenmesinde etkili bir rolü bulunmaktadır.

Geleneksel olarak Kamboçya kralını temsil eden KralMeak, kraliçe arkasından tohum serperken tarlayı sürmektedir. Tarla seromonik bir şekilde üç defa sürülmektedir. Daha sonra kraliyet hizmetlileri, kraliyet öküzünü pirinç, mısır, susam tohumları, fasulyeler, yeşillikler, su ve şarabın olduğu yedi altın yedi tepsiyle sürmektedirler.

Kraliyetkâhinleri daha sonra öküzün ne yediğini yorumlar ve sellerin, salgın hastalıkların, iyi bir hasatın, yağışın içinde olduğu bir dizi kainatta bulunurlar. Erkekler ve kadınlar Khemer'in geleneksel kıyafetlerini giymektedirler.

Genel olarak Eylül ayının sonundan Ekim ayı boyunca 15 gün süren Pchum Ben Günü veya Ölüleri Anma Günü Festivali ölülerin ruhunu kutsamaya adanmış Kamboçya'nın en kültürel izidir. Kesin tarihi Kamboçya'nın ay takvimine göre değişmekte olan festivalde her ev sahibi tapınaklarını ziyaret eder ve keşişlere yemek sunarlar. Yemek sunmak önemli bir saygı gösteriştir ve Budizm'in en yaygın, en eski ritüellerinden bir tanesidir. PchumBen festivalleri süresince insanlar tapınaklara keşişler için ve ataları, akrabaları ya da arkadaşları olabilecek aç ruhları doyurmak için yemek getirirler. Aç ruhlar varoluşun altı modundan bir tanesidir ve inanışlara göre bu ruhlar açgözlülükleri, hasetleri ve kıskançlıkları yüzünden büyük, aç mideleri ve iğne deliği şeklinde ağızları olan, boyunları çok ince olduğu için yediklerini yutamayan yeniden doğmuş ruhlardır.

Pagodalar sunumlarını yapabilmek isteyen ve sevdiklerinin, atalarının ruhlarına dua etmeleri için keşişlere yalvarmayı bekleyen insanlarla dolmaktadır.

Su Festivali, her yıl Kasım ayında düzenlenen, üç gün süren seyretmesi muazzam ve yüksek ihtimalle Kamboçya'nın en fahiş festivalidir.

Festival balık avlama mevsiminde başlamaktadır. TonleSap'ın akıntısında bir takım değişiklikler oluşmaktadır ve su ışığını kaybetmektedir. Bu MekongNehri'ne karşı, sağladığı verimli topraklar ve bol balık için olan bir şükran olarak görülür.

Soykırımdan Kurtuluş Günü (7 Ocak)

Meak Bochea Günü (12 Mart)

Kamboçya Yeni Yılı (13-17 Nisan)

İşçi Günü (1 Mayıs)

Visak Bochea Günü (Buddha'nın Doğum Günü) (10 Mayıs)

Kraliyet Çiftlik Günü (18 Mayıs)

Kral Norodom Sihamoni'nin doğum günü (14-16 Mayıs)

Ulusal Çocuklar ve Kamboçyalı Çocuklar Günü (1 Haziran)

Kraliçe Norodom Monineath'ın Doğum Günü (18 Haziran)

Atalar Günü (19 Eylül)

Anayasa Bayramı (24 Eylül)

Kral Norodom Sihanouk'u Anma Günü (15 Ekim)

Paris Anlaşması Anısına (23 Ekim)

Kral Norodom Sihamoni'nun Taç Giydirme Günü (29 Ekim)

Su Festivali (4-7 Kasım)

Bağımsızlık Günü (9 Kasım)

Ulusal İnsan Haklası Günü (10 Aralık)

Çin Halk Cumhuriyeti destekli KızılKremer lideri Pol Pot ülkeye en çok zarar veren kişi olmuştur. Tarım ülkesi kurma ütopyasına sahip olan Pol Pot ülkenin tüm aydınlarını, bilim adamlarını, sanatkârlarını, tüm Kamboçyalıları ağır koşullar altında pirinç tarlalarında çalışmaya zorlamıştı. Çalışamayanlar ve muhalefet olanlar öldürülmüşlerdir. Bu süreç içerisinde gözlük ve saatleride kapsayacak teknolojik tüm aletler yasaklamışlardır. Pol Pot yönetimi zamanında verilere göre 3,3 milyon Kamboçyalıyı öldürülmüştür.

Kamboçya 1953 yılında bağımsızlığını kazanmıştır. Vietnam savaşı Amerika'nın Kamboçya'yı bombalamasıyla 1960 yılından 1973 yılına dek uzamıştır. Kamboçya, İnsan Hakları İzleme Örgütü, Güneydoğu Asya Direktörü David Roberts tarafından "yüzeysel bir demokrasi üzerinde nispeten otoriter bir iktidar koalisyonu ile belli belirsiz komünist pazar devlet" olarak tarif edilmiştir.

Kamboçya'nın ana gelir kaynakları tekstil ve turizmdir. İkinci geçim kaynağı olan turizm son yıllar içerisinde oldukça artış göstermektedir. Kamboçya'nın karşılaştığı en büyük ekonomik sorunlardan biri, hala eski nüfusun çoğunluk olarak eğitimden yoksun oluşu ve özellikle temel altyapı eksikliğinden muzdarip olan kırsal olmasıdır. Bölgesel ekonomik kriz, terör ve politik dengesizlikler ise ekonomiyi kötü yönde etkilemiştir ancak bir nebzede olsa ülke son yıllarda kalkınmaktadır.

Kamboçya ekonomisini tanımlamak gerekirse, Kamboçya oldukça düşük gelire sahip, ucuz bir ülkedir. Günlük gelir ortalaması 20-30 dolar arasında değişmektedir. Bir akşam yemeği üç dolara yenebilmekte, bir bira elli sente içilebilmekte ve bir oda üç dolara kiralanabilmektedir.