Kariye Müzesi, İstanbul’da Ayasofya Müzesi ve Sultan Ahmet Camii gibi önemli turistik yerlerin başında gelmesine rağmen, çok bilinmeyen ve anlatılmayan bir müze. Oysaki İstanbul’da görülmesi gereken yerler listesinin en başlarında yer almalı. Peki, Kariye Müzesi’nin önemi nedir?
- Kariye Müzesi, mozaik ve fresko sanatının en güzel örneklerini bir arada görebileceğiniz İstanbul’daki tek müze.
- Müzenin ilk iki bölümünün tavan dekoru İsa ve Meryem’in hayat hikayesini oldukça detaylı anlatan mozaiklerle dolu. Tek başına bu müzeyi gezerek bile önemli bir bilgi birikimine sahip olabiliyorsunuz.
- Müzenin mezar şapeli bölümünde mahşer günü, diriliş ve son yargı gibi oldukça önemli resimler mevcut.
- Ulaşım oldukça kolay.
Kariye Müzesi Hakkında Bilgiler:
Kariye veya Chora Müzesi, 500’lü yıllarda harabe olan bir şapelin üzerine yeniden inşa edilmiş bir manastır aslında. Yapıldığı dönemde şehir surlarının dışında kaldığı için “kırsal alan” demek olan “chora” ismi verilmiş. Chora Manastırı, 1321 yılında manastırı restore eden Bizans hazinesinden sorumlu Theodoros Metokhites tarafından yapılmış ve İsa’ya ithaf edilmiştir. Kurucunun, manastırı İsa’ya ithafı aşağıdaki mozaikte resmedilmiştir.
Şu an hiçbir arkeolojik kanıt olmamasına rağmen Metokhites’in şiirlerine ve söylemlerine dayanarak Chora Manastırı'nın döneminin en büyük kütüphanelerinden birine sahip olduğu düşünülüyor. Metokhites’in bu dönemde yaptığı çalışmalar oldukça kapsamlı… Ana kubbe, iç ve dış narteksler ile iki katlı anneks yapısı, mezar şapeli, mozaik ve freskolar bu dönemde yapılmıştır. İmparator değişince Metokhites de sürgüne gönderilmiş iki yıl sürgünde yaşamıştır. Daha sonra geri dönerek Chora Manastırı’nda kurucu yani “ktetor” haklarını kullanıp rahip olarak yaşamına devam etmiştir. Öldükten sonra ise manastırın mezar şapeline defnedilmiş.
Metokhites’in bu müzeye kattığı en önemli şey, Meryem’in hayatının kronolojik sırayla ve oldukça detaylı olarak yapılmış olan tasviridir. İstanbul’un fethinden sonra Chora, bir süre kilise olarak kullanılmış ancak II.Beyazıd döneminde camiye çevrilmiştir. Bu dönemde mozaiklerin ve freskoların sıva ve ince bir boya ile kapatıldığı görülür.
Bizans resim sanatının iki farklı tekniği olan mozaik ve freskolar, restorasyon sonrası büyük oranda korunmuş halde günümüze ulaşmış. Suda eritilen boyanın yaş sıva üzerine sert ve uzun kıl fırça ile resmedilmesi sonucu oluşan freskolar, hem resim tekniği hem de kaliteli malzeme seçimi ile canlılığını korumuş.
Müzeden içeri girdiğinizde ilk olarak Pantokrator İsa Mozaiği karşınıza çıkıyor. Burada İsa “Kainatın Efendisi” olarak tasvir edilmiş. İsa’nın her şeyi gören ve bilen olduğunu anlatmak için mozaik sanatçısı çok ince çalışmış. Resmin hangi tarafından bakarsanız bakın, İsa sanki sizi izliyor hissi verilmiş. İsa’nın iki yanında ise “Hazreti İsa”, “yaşamın mekanı” ve “khora” yazmaktadır.
Kariye Müzesi Mozaikleri
Kilisenin diğer önemli mozaiği Khalke İsa’sı ve Meryem Ana Panosu.
Burada, Meryem Ana üzgün bir şekilde insanların günahlarından arınması için dua ederken sağ tarafta İsa tasvir edilmiştir. Meryem Ana’nın iki yanında diz çökmüş bir halde Maria Palaiologos dua etmektedir. Maria Palaiogolos önemli ama bahtsız olarak bilinen bir kimse. İmparatorun kızı olan Maria, Moğol Han’ına eş olarak gönderiliyor ve Maria daha yoldayken Han ölüyor. Maria ise Han’ın oğlu ile evlendiriliyor. Maria bundan sonra Moğolların Maria’sı olarak adlandırılıyor.
İşte Maria:
Müzenin iç narteksinde Meryem’in doğumundan ölümüne kadar, tüm hayat hikayesi oldukça detaylı tasvir edilmiş. Mozaiklerin başlangıcında Meryem’in anne ve babasının manastıra sunduğu sunakların çocukları olmadığı için kabul edilmediğini görüyoruz. Çocuğu olmayan Yoahim dağlara çekiliyor ve dua ediyor. Bu sahnede Cebrail gelerek Meryem’in doğumunu müjdeliyor. Ardından Meryem’in annesi Anna’ya çocuğu olacağı müjdeleniyor. Sonunda Meryem doğuyor ve küçük yaşta manastıra veriliyor. Manastırda eğitim alan Meryem, belli bir yaşa gelince evlendirilmesine karar veriliyor. Rahip Zekariya meleklerden aldığı habere göre Meryem’in dul bir adamla evlendirileceği haberini alıyor. Meryem’e talip olan ve Davud soyundan gelen 12 aday manastıra Meryem için geliyorlar. Rahip adayların asaları önünde dua ediyor ve Tanrı'dan bir işaret diliyor. 12 adaydan biri olan Yusuf’un asası yeşilleniyor ve Meryem, Yusuf’a teslim ediliyor. Bakire Meryem Yusuf’un evine gidiyor. Yusuf’un arkasında ise oğlu resmedilmiş. Yusuf marangozluk yapan biri ve aylarca ormanda kalıyor. Bu sırada Meryem bir kuyu önünde tasvir edilmiş. O esnada kuyu başındaki Meryem’e, Cebrail çocuğu olacağını müjdeliyor. Fakat Meryem ona bakire olduğunu söylüyor. Cebrail de onu şu şekilde cevaplıyor: “Kutsal ruh üzerine inecek ve doğacak çocuk Allahın oğlu adını alacaktır...” Sonunda Meryem İsa’yı bir mağarada melekler yardımıyla doğuruyor.
Meryem’in doğuşu ve manastıra takdimi:
Meryem’in Ataları mozaiği, Hz. Meryem’in ataları olan ve Kral Davud’un soyundan gelen 16 Yahudi Kralı göstermektedir. Mozağin tam ortasında “Tanrı anası” kucağında bebek İsa ile tasvir edilmiştir. Bu 16 Kral-peygamber sırasıyla; Davud, Solomon, Roboam, Abia, Asa, Josaphat, Joram, Ozias, Joatham, Achaz, Ezekias, Manasses, Amon, Josias, Jechonias ve Salathiel’dir.
İç narteksin güney bölümünde ise İsa’nın ataları tasvir edilmiştir. Burada Adem’den başlayarak insanlığın ilk isimlerini tanıyabilirsiniz. Adem, Seth, gemisi elinde Noah, Cainan, Maleleel, Jared, Lamech, Sem, Heber, Saruch, Nachor, Thara, Abraham, İsaac, Jacop, Phalec, Ragau, Mathusala, Enoch, Enos ve Abel üstteki isimlerdir.
Gelelim Mezar Şapeli'ne, ancak belirtmekte fayda var; iç ve dış nartekste daha anlatılacak çok şey var. Mutlaka rehber veya elektronik rehberle gezilmelidir.
İşte müzenin planı:
Mezar şapeli yani “Parekklesion” kiliselerin semboller açısından en zengin yeridir. Burada önemli şahsiyetlerin ve kurucunun mezarı bulunmaktadır. Kariye parekklesion'u çok önemli freskolara sahiptir. Burada karşınıza ilk olarak baş piskoposların tasviri çıkıyor. Bunlar gerçek insan boyutlarında çizilmiştir ve kendi içlerinde önem sırasına sahiplerdir.
Mezar şapelinin en dikkat çekici sahnesi ise kuşkusuz anastasis ya da diriliş sahnesi. Burada İsa öncelikle Adam ve Havva’yı, sonra da sırasıyla atalarını şeytanın elinden kurtararak yer altından çıkarmaktadır. Bu olayın İncil’de yer almadığı söyleniyor. Bu sahnede Adem’in arkasında eski Ahit peygamberleri yer alırken Havva’nın arkasında oğlu Habil ve 7 kişi bulunuyor.
Diriliş sahnesinden sonra İsa’dan insanlar adına af dileme sahnesi olan Deesis çok önemli bir freskodur. Bu sahnede çok önemli rahipler, piskoposlar, hatta Tanrı Anası Meryem, Vaftizci Yahya ve baş melekler af dilerken resmedilmiştir.
Mezar şapelinde son yargı, mahşer günü gibi bir çok detayın bulunduğu, cennet-cehennem tasvirlerinin yapıldığı freskolar tüm tavanı ve duvarları kaplamıştır.
Kariye Müzesi Nerededir?
Kariye Müzesine ulaşım oldukça basit. Hangi yönden gelirseniz gelin metrobüsün Edirnekapı durağında inip aşağıdaki haritaya göre yürüyün. Sadece 14 dk. sonra Kariye Müzesi'nde olacaksınız.
Kariye Müzesi Ziyaret Saatleri ve Giriş Ücreti - 2017
Müze, her gün açık. Bunun haricinde hafta içi ve hafta sonu için ziyaret saatleri aynı.
Kariye Müzesi Ziyaret Saatleri (Yaz): 9.00-19.00
Kariye Müzesi Ziyaret Saatleri (Kış): 9.00-16.30
Giriş ücreti ise 30 TL. Ancak müze kart veya maximum kart ile ücretsiz girebilirsiniz. Müzenin girişinde ise ağaçların altında oturup çay-kahve içebileceğiniz bir çay bahçesi bulunuyor.
