Ay Festivali özellikle Çin’de ve Vietnam’da her sene yazı uğurlamak ve sonbaharın başlangıcını kutlamak için düzenleniyor. Genelde eylül ya da ekim aylarına denk gelen bu festival, ayın en parlak olduğu dolunay zamanında kutlanıyor. Ay Festivali’ni Ay Keki Festivali veya Güz Ortası Festivali olarak da duymuş olabilirsiniz.
Dilek fenerleri, özenle pişirilmiş yemekler, aslan ve ejderha dansı gibi renkli kutlamalara sahne olan Ay Festivali, Uzakdoğu kültürünün doğanın döngüsüne duyduğu saygının en renkli örneklerinden biri...
Festivalin Uzakdoğu kültüründe kapladığı yer gerçekten önemli. Ayrıca Çin Halk Cumhuriyeti tarafından 2006 senesinde Değiştirilemez Kültürel Miras kabul edilmiş. Ve 2008 senesinde de ulusal tatil olarak belirlenmiş. Aynı şekilde Tayvan’da da ulusal tatil statüsünde.
Üç Bin Yıllık Festival
Ay Festivali’nin kökeni kadim bir geçmişe dayanıyor. Bundan 3 bin sene önce hüküm sürmüş Shang Hanedanlığı’ndan beri kutlanan Ay Festivali, asıl büyük ününe Tang Hanedanlığı zamanında kavuşmuş. O günden beri de her yıl büyük bir coşkuyla kutlanıyor. Antik dönemde Çin’de ay, kadını temsil eden bir gökcismi olarak görülüyordu. Güneş de erkeği temsil ediyordu. Ay Tanrıçası Chang için şükranlar sunulması, hasat zamanına denk gelen bu festivalde bereketli bir hasat dönemi geçirilmesi için oldukça önemliydi. Bu festivalin Uzakdoğulular için manevi yönü, hep ön planda olagelmiş.
Festival kutlamaları aile bağlarının güçlenmesi, dileklerinin yerine gelmesi için bir fırsat yaratması ve Ay Tanrıçasına şükranların sunulması gibi inanışları içeren ritüeller bütünüdür diyebiliriz.
Çinliler festivali kendi takvimlerine göre yılın sekizinci ayının 15. Günü kutlarlar. Miladi takvime göre ise bu tarih eylül ayı ve ekim ayının başı arasında değişir, bu sene 13 Eylül’de düzenlendi mesela. Kendi takvimlerine göre dedik çünkü bildiğiniz gibi Çinliler kendilerine özgü bir takvim kullanıyorlar. Her yıl dünyanın kullandığı rakam sistemine ek olarak bir hayvan o yıla ismini veriyor. Fare, tavşan, ejder, yılan gibi 12 zodiac hayvanından biri, yeni yılı temsil ediyor.
2019’un Çin takvimine göre ismi Domuz Yılı. Geleneksel Çin takvimine göre, mevsimsel değişiklikleri doğru bir şekilde göstermek ve tarım üretimine rehberlik etmesi için bir yıl 24 bölüme ayrılır.
Dilek Fenerleri Ateş Böcekleri Gibi Gökyüzünü Süslüyor
Festival çok renkli anlarla bezeli… Kabul edilmeyi bekleyen yüzlerce dilek feneri ışıl ışıl parlayarak festivali büyüleyici bir görsel şölene dönüştürüyor, gökyüzü adeta binlerce ateş böceğiyle sarmalanmış gibi görünüyor ve anı ölümsüzleştirmek isteyen fotoğraf tutkunları için eşsiz fırsatlar barındırıyor.
Dilek feneri ülkemizden de aşina olduğumuz bir dilek dileme ritüeli. Kağıttan yapılmış dilek fenerlerinin içine küçük bir mum (tealight) yerleştiriliyor ve gökyüzüne bırakılıyor. Tabii dileğinizi diledikten sonra. Dilek fenerleri özellikle Uzakdoğu kültüründe oldukça önemli bir yer kaplıyor.
Uzakdoğulular gökyüzüne bırakılan dilek fenerlerinin şans ve bereket getirdiğine, kişinin endişe, problem ve kötü enerjiden arındığına inanıyor. Hatta sadece dilek feneri uçurmaya dayanan bir festivalleri de var.
Tüm pozitif amacına rağmen dilek fenerleriyle ilgili bir sıkıntıdan da bahsetmeden geçmeyelim. Son zamanlarda dilek fenerlerinin söndüğünde denize düşmesiyle çevre kirliliği yarattığı ve deniz canlılarına zarar verdiği konuşuluyor.
Bu konuda daha özenli olmak gerekiyor. Dileğimizi dilerken çevreye zarar vermemeyi de göz önünde bulundurmalıyız.
Mooncake’in Lezzeti Festivali Tatlandırıyor
Sonbaharı karşılayan Ay Festivali'nin kendine özgü bir lezzeti de var; o da mooncake. Sizin de aklınıza bizdeki Ay Çöreği geldi mi? Ancak iki tatlı ne tat ne de görünüm olarak birbirlerine benziyor. Ay pastası ya da ay keki denen bu kek, Çin mutfağının kendine has lezzetinden izler taşıyor. Zaten malzemelerine bakınca da bunu anlamak mümkün. Kekin yapımında ördek yumurtası, susam tohumu, toprak nilüferi tohumları gibi bize göre ilginç malzemeler kullanılıyor. Tanesi bizim paramızla 15-20 liraya satılan bu minik keklerin her biri -her biri 10 santimetre civarında- dışarıdan sert görünse de içi yumuşak, krema dolgulu. Bir oturuşta, tatlı sevme derecenize göre, 5-6 Mooncake'e hayır demezsiniz herhalde, yanında da mis gibi Çin çayıyla tabii.
Moon Cake'in Çin inanışında özel bir anlamı var. İnanışlarına göre ay keki, birlik, barış ve esenliği simgeler.
Mooncake'in tarihçesi günümüzden 700 yıl öncesine, ta 14. yüzyıla dek uzanıyor. Savaşların ardı arkasının kesilmediği tarihin bu karanlık dönemlerinde Moğollar, Çin İmparatorluğu'na karşı bir isyan başlatmıştı. İmparator Chu Yuen-chang ve danışmanı Liu Po-wen, Moğollardan bir şehri almak için ilginç bir strateji geliştirdi. Liu, kılık değiştirerek Taocu bir rahip kılığına girer ve şehre gider. Ve yanında götürdüğü ay çöreklerini halka dağıtır. Bu ay çörekleri tabii ki bildiğimiz çöreklerden farklıdır ve çok başka bir amaca hizmet etmektedir. Ay Festivali zamanı gelince halk kendilerine dağıtılan çörekleri açarlar ve çöreklerin içinde taşıdığı gizli notları görürler. Notlarda silahlarını alarak ayaklanma çağrısı vardır. Böylelikle danışman Liu Po-wen'in kurnazlığıyla Çin İmparatorluğu Moğolları bozguna uğratarak şehri ele geçirirler. Bu zamandan itibaren Mooncake, festivalin kutsal yiyeceği olmuştur.
Ay Tavşanı’nın Mitolojik Hikayesi
Festivalin sembolü olan Ay Tavşanı’nın da çok ilginç bir hikayesi var. Sadece festival için değil Uzakdoğu mitolojisinde de önemli bir yere sahip olan Ay Tavşanı, Ay Tanrıçası Chang ile tanrıların güçlerini yitirmemeleri için ilaç toplarlar.
Diğer bir efsaneye göreyse yaban tavşanı Chang’in zihninde oluşturduğu bir simgedir. Bu simge şu anlama geliyor; ayın karanlık yüzündeki simgeler bir tavşan figürüne benzer.
Bizde de özellikle meraklı çocukların aya pütürlü yüzeyi sebebiyle ay dede adını takmaları gibi bir inanış bu da. Ülkeler ne kadar uzak olsa da halklar ve inanışları ne denli birbirine benziyor.
Yılın bu zamanıÇin’de olursanız renkli şovlara, eğlenceli dans gösterilerine, çeşitli ritüellere ve ailenin bir arada olduğu duygusal anlara tanıklık edersiniz. Lezzetli ay keki yeme şansı elde ederken ejderha ve aslan dans gösterileri arasında dolaşabilirsiniz. Hatta bazı bölgelerde genç kadın ve erkeklerin eş bulabilmek için sergilediği geleneksel danslarla karşılaşabilirsiniz. Tüm festivaller gibi hayata renk katan Ay Festivali, aynı zamanda iyi dileklere ve doğanın kutsanmasına sahne olmasıyla da insanı yenileyen, onun umudunu yeşerten bir ruha sahip. Yazcıysanız yazın bitmesine pozitif duygularla bakmayı öğrenebileceğiniz, sonbahar aşığıysanız da en favori mevsiminizin başlamasını çılgınca kutlayacağınız Ay Festivali’ne hayatınızda bir kez de olsa denk gelebilmenizi dileriz.
