​Tanrıların Doğuşu – Harran: Gizemli Göbeklitepe

“UNESCO Dünya Mirası Gezginleri Derneği” olarak bu hafta Harran’daydık. Dünya Mirası Aday Listesi’ndeki kentimize destek ve asıl listeye geçmesi yolunda güzel bir adım atmak, bir başlangıç yapmak için buraya geldik. Çalışmalarımızı tamamladıktan sonra İstanbul’a dönmek üzere uçağımıza gitmeden önce, hepimizin heyecanla beklediği an geldi ve biz, şu anda ziyarete kapalı olan ama özel izinle girip gezeceğimiz Göbeklitepe’ye doğru yola çıktık.

Göbeklitepe: Yeryüzündeki inancın ilk merkezi

Daha önce çok kez geldiğim ve anılarımı yazdığım bu muhteşem tarihî beldelerimiz, bizlere geçmişten kalan görkemli ve gizemli miraslar hakkında bir kez daha yazmaktan kendimi alamadım. Göbeklitepe ile ilgili daha önceki yazıma ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.

Tüm bildiklerimizi, tarih bilgilerimizi sorgulattı bize bu muhteşem yöremizdeki buluntular. İnsanlık tarihi hakkında ne biliyorsak sıfırlayan, sadece bizi değil tüm dünyayı yeniden düşünmeye zorlayan, dinler tarihi hakkındaki tüm bilgilerimizi değiştiren, yeryüzündeki ilk inancın merkezi olan Göbeklitepe'de kazılar devam ediyor.

Dairesel biçimde 20 tapınak olduğu tespit edilen yörede 19 yıldır devam eden kazılarda bugüne kadar 6 tanesi gün ışığına çıkarılmış, her sene yepyeni sürpriz buluntular dünyayı şaşırtmaya devam ediyor.

Tarihi MÖ 12.000 yıl öncesine uzanan, bilinen ya da bulunan en eski ve en büyük ibadet merkezi burası. Günümüz mimarlarını kıskandıran büyüklükte ve güzellikte ilk anıtsal yapılar olan muhteşem tapınakların, heykeltıraşları kıskandırırcasına taşı taşla keserek yapılan heykellerinin 12.000 sene önce yapılmış olması gerçekten inanılmaz.

Göbeklitepe, Neolitik Çağ atalarımızın ayak seslerinin duyulduğu dünyanın en tanınmış abidelerinden. Astronomi, astroloji, geometri, meteoroloji ve Paganizmle ilişkilendirilen, İngiltere'deki Stonehenge'den 7.000 yıl, dünyanın yedi harikasından biri olan ve günümüze kadar zarar görmeden ayakta kalabilmeyi başarabilmiş Mısır Piramitleri’nden ise onları kıskandırırcasına 7.500 yıl daha eski.

Son kazılarda başka bir bölgede çıkarılan buluntular ise ayrı bir bölümde ancak üstü tamamen kapalı ve koruma altında olduğundan göremedik.

Dünya Mirası Aday Listesi’nde bulunan ve UNESCO’nun 2018 yılının haziran ayında olağan yıllık toplantısında oylanacak olan, listeye alınacağını umduğumuz dünyanın bilinen en eski kült yapılar topluluğu ören yerimiz çevre çalışmaları nedeniyle uzun süredir ziyarete kapalı, zira otoparkı, hediyelik eşya dükkânları, ihtiyaç yerleri, yürüyüş yolları düzenlenmekte.

Ortaya çıkarılan bölümün üzeri membran çatı ile kapatılmış ve yörenin sıcak ikliminde de gezilebilecek duruma gelmiş.

Harran: “Kesişen Yollar”

Eylül 2017’de Harran gezimizde 150 - 200 yıllık ünlü konik kubbeli evleri, etrafındaki Orta Çağ surları, erken İslam dönemine ait kalesi, Ulu Camii, minaresi ve İlk Çağ’dan beri varlığı bilinen dünyanın ilk islam üniversitesi, dünyaca ünlü birçok bilgin yetiştirmiş Harran Üniversitesi ile antik şehri anlatmıştım.

Çok zengin bir kültür birikimi, birçok önemli özellikleri olan ve 5.000 yıllık tarihi ile halen ayakta duran, tarihin ilk devirlerinden beri birçok medeniyetlere, kültürlere beşiklik yapmış tarihî beldemizin bizlere geçmişten kalan görkemli ve gizemli miraslarını bir kez daha anlatmak istedim.

Milattan önce 6 binli yıllardan günümüze kadar kesintisiz bir yerleşim yeri olan ve dünyanın en eski yerleşim yerleri arasında bulunan Harran, bir dönem kenti başkenti yapan Emevîler’e ve Sin Tapınağı’nı inşa eden Asurlulara başkentlik yapmış. Dünyanın ilk islam üniversitesi olan Harran Üniversitesi’ni kuran Abbasi hükümranlığı ile de dünyaca ünlenmiş. Geçtiğimiz aylarda ortaya çıkarılan ve 12 - 13'üncü yüzyıla, Eyyubiler dönemine ait olduğu belirtilen Kubbeli Hamam, İbni Şeddad’ın bahsettiği 14 hamamdan biri ve kazı ekibinin ortaya çıkardığı ikinci hamam.

Çeşitli dinlerin geçtiği Harran, Politeist (Çok Tanrıcılık) inancına sahip. Ay, Güneş ve gezegenlerin kutsal olduğu Asur ve Babil medeniyetlerinin politeist inancına dayanan Paganizm’in önemli merkezlerinden biri ve Pagan geleneği Akdeniz ve Mezopotamya havzasında sürdüren son şehir.

Tevrat’ta adı geçen kentin kuruluşunda Nuh Peygamber’in torunlarından Kaynan ve İbrahim Peygamber’in kardeşinin adı geçmekte. Hz. İbrahim’in de Filistin’e gitmeden önce yaşadığı bu şehirde astronomi ilminde de oldukça ileri gidilmiş.

“Harran Ekolü” aynı zamanda ülkemizin en önemli kültürel değerlerinden biri, binlerce yıl Anadolu ile Mezopotamya arası ticarete sahne olan, önemli ticaret yollarının kesiştiği bir noktada bulunan kentin ekolü dünyadaki üç büyük felsefe ekolünden biri.

Anadolu'dan Mezopotamya'ya, Mezopotamya'dan Anadolu'ya olan ticaret akışının binlerce yıl Harran üzerinden yapılmış olması bu tarihî kentte zengin bir kültür birikiminin oluşmasına neden olmuş. Asurlu tüccarların önemli uğrak yerlerinden biri olan kente 17. yüzyılda ünlü seyyah Evliya Çelebi’nin de uğramış olması yörenin öneminin bir göstergesi.

Harran için sayfalarca yazı yazılabilir, ben sadece birkaç cümle ile Dünya Mirası olma yolundaki Harran’ı tekrar hatırlayalım ve destek olalım istedim. Harran, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde hak ettiği yeri aldığında yöre tüm dünyaca tanınarak turist akınına uğrayacak ve yöre ekonomisine ciddi katkısı olacaktır.

Bunun yanı sıra son gelişimde kapalı olan Urfa şehir merkezindeki “Kızılkoyun Nekropol Alanı”ndaki Kaya Mezarları yenileme çalışmaları büyük ilerleme kaydetmiş.

Etrafındaki paravanların kaldırıldığını görünce arabamızı durdurarak ve bekçinin izniyle, alana girerek güzel fotoğraflarını çektim.