Akdeniz'in kalbinde yer alan Malta kültürünü zenginleştiren ögelerden biri de geleneksel yerel el sanatlarıdır. Malta Adalarının yerel kültüründe el sanatlarının önemli bir yeri var. Dantel yapımı ve sepetçilik gibi bazı el sanatları, binlerce yıldır Malta'da devam ettirilmiş ve gelenekselleşmiş zanaatlardandır.
Dokuma, nakış ve dantel yapımı geçmişte Kilise tarafından sıklıkla teşvik edilen el sanatlarıdır. Malta’nın kardeş adalarından biri olan Gozo’da ve Malta kırsalının büyük bölümünde yaşam görece sert olduğundan, el sanatları endüstrisi kırsaldaki ailelerin ana gelir kaynağı haline gelmiş. Kilise dışında el sanatları üreticilerini teşvik eden bir de şövalyeler var. Örneğin altın ve gümüş işlemeli eşya üretimi şövalyelerin himayesinde gelişmiş bir zanaat. Maltalı zanaatkarların telkâri metoduyla ürettiği altın-gümüş işlemeler ve mücevher işlemeler günümüzde de çok talep gören ürünlerdir. Yöresel zanaatkarların ürettiği bu elişi ürünler genellikle Maltalı kuyumcular tarafından yurtdışına ihraç ediliyor.
Dantel Üretiminin Tarihi
Tarih kaynaklarına göre 16. yüzyılda, İtalya'nın Cenova şehrinde yastık bağlama metoduyla dantel üretimi icat edilmiş. 1640 yılında, St.John Tarikatı da Malta'ya ilk dantel ürünlerini tanıtmış. Kısa süre içinde şövalyelerin, din adamlarının ve Malta aristokrasisinin artan talebiyle dantel üreticisi ihtiyacı da artmış. Malta Adaları’nın Napolyon Bonaparte tarafından fethedildiği 18. yüzyılın sonuna kadar dantel zanaatı gelişmeye devam etmiş. Sonraki yüzyıl içinde bir şekilde dantel yapımı azalmış ve neredeyse yok olmaya yüz tutmuş. Malta dantellerine ilgi duyan Lady Hamilton Chichester sayesinde dantel yapımı yeniden canlanmış. 19. yüzyılda, bir din adamı Gozitan bir kadına Cenova'dan bir dantel parçası vermiş. Dantel desenini inceleyen kadın danteli kopyalamak için elinden geleni yapmış hatta Gozo'da dantel üretimini yaymak için dantel yapımını kız kardeşlerine ve arkadaşlarına da öğretmiş. Dantel böylece tekrar Gozitan kadınları ile din adamları arasında popüler olmuş. Kadınların ürettiği danteller, kutsal kıyafetleri ve kilise dekorunu zenginleştirmede kullanılmış. 1851'de Londra'da Büyük Sergi ile ilk olarak Malta dantelleri sergilenmiş. İlgi alanı geniş olan Prens Albert’in öncülüğünde yapılan bu sergide, dünyanın her yerinden çeşitli sanatsal ve bilimsel eserler de yer almış.
Gozo ve Malta kırsalındaki aileler hem yerel hem de yabancı pazarlar için sipariş üzerine danteller üretmeye devam ediyor. Malta dantelleri, başta Avrupa olmak üzere Hindistan’a ve Çin'e ihraç ediliyor.
Malta Dantelinin Özellikleri
Malta dantelleri veya 'il-bizzilla', Malta'daki en eski ve en saygın geleneklerden biridir. İspanyol ipeğinden yapılmış olmasına rağmen, dantel desenine gömülü sembolik Malta haçı onu benzersiz kılan şeydir. Malta dantelleri, meyve ağacından yapılmış küçük tahta "çubuklar" olan bobinlerle üretilir. Malta dantellerinin yapılışını ifade eden "" bobin dantel " veya " bobin dantel yapımı "denilen seri bir tekniğin adıdır. Yerel dantel ustalarını Gozo sokaklarında dolaşırken görmeniz mümkün. İşi şansa bırakmak istemiyorum derseniz turistik cazibe merkezi haline gelen Ta 'Qali El Sanatları Köyü'nü ziyaret edip dantel ustalarını ve diğer yerel el sanatları ürünlerini de görebilirsiniz.
Telkari Tarihi
Şövalyelerin himayesinde gelişen zanaatlardan biri de altın ve gümüş eşya yapımıydı. Malta'nın en değerli el sanatlarından biri de telkâri altın, gümüş işlemeleri ve mücevherdir. Telkâri, ince altın veya gümüş ipliklerin bir tasarıma dönüştürüldüğü ve ardından mücevherin üzerine yapıştırıldığı hassas bir süslemedir. Güney Doğu Anadolu’da gördüğümüz telkâri sanatının tarihi eski Mısır'a kadar uzanmaktadır. Bu tekniği Akdeniz ülkelerine ve Malta’ya yayan da Fenikeliler olmuştur.
Malta'da Telkâri
Yerel Maltalı ustalar, mücevherler, altın ve gümüş ile bilezikler, yüzükler ve küpeler üzerinde farklı varyasyonları bulunan önemli bir yerel sembol olan sekiz köşeli haçı kullanarak Malta’ya özgü telkâri figürlerini üretiyorlar. Malta ve Gozo çevresindeki çoğu kuyumcuda, telkâri tekniğiyle üretilmiş gümüş ve altın ürünleri bulabilirsiniz. Telkâri zanaatının en büyüleyici kısmı ise tamamen el emeğiyle gerçekleştirilen üretim aşamasını izlemektir. Malta’ya giderseniz, Ta 'Qali El Sanatları Köyü'nü ziyaret edip hem telkâri ustalarını izleyebilir hem de Malta’nın geleneksel mirasından bir parça satın alma fırsatı yakalayabilirsiniz.
Luzzu
Maltalı balıkçılar hala "Luzzu" adı verilen renkli ahşap balıkçı teknelerini kullanıyor. Her luzzuda, yani balıkçı teknesinin ön kısmında bir çift göz vardır. Bu gözler Fenikelilerden günümüze kadar ulaşmış olan eski bir geleneğin sembolüdür. Yani Fenike'yi kötülükten koruduğuna inanılan Osiris'in Gözüdür.
Balıkçı köyü Marsaxlokk, Luzzu dolu limanıyla, harika deniz ürünleri yemekleri yapan restoranları, balık pazarı ve hediyelik eşya pazarı ile ünlüdür.
Akdeniz'in incisi Malta, binlerce yıldır dokusu bozulmadan korunmuş çok sayıda UNESCO Dünya Mirası’na ev sahipliği yapan bir ülkedir. St. John Şövalyeleri tarafından inşa edilen Valletta, UNESCO'nun görülmeye değer yerlerinden biri ve 2018 Avrupa Kültür Başkenti'dir. Malta mimari mirası, dünyanın en eski özgün taş mimarisinden İngiliz İmparatorluğu'nun en zorlu mimarisine kadar uzanır. Malta doğal savunma sistemleri, antik, ortaçağ ve erken modern dönemlerden yerel kültürler, dini ve askeri mimarilerin zengin bir karışımını içerir. Muhteşem güneşli havası, çekici plajları, gelişen gece hayatı ve 7.000 yıllık ilgi çekici tarihiyle, ziyaretçilerine görülecek ve yapılacak çok şey sunuyor. Malta hakkında daha fazla bilgi için www.visitmalta.com.tr adresini ziyaret edebilirsiniz.
