Bolivya

Buzla kaplı Andean tepeleri, kristal lagünleri Amazon yağmur ormanları, rüzgârlı vadileri ve sarp yer şekilleri ile Bolivya ya da gerçek adıyla Çok Uluslu Bolivya Güney Amerika’dadır. İspanya sömürgesi altındayken Yukarı Peru olarak adlandırılan Bolivya, bağımsızlığını kazanmasının ardından bu bağımsızlık hareketinin öncüsü Simone Bolivar’a ithafen Bolivya adını almıştır. 1.098.581 kilometrekare alana yayılmış bu kent Güney Amerika kıtasında Paraguay ile birlikte denize kıyısı olmayan iki ülkeden biridir.

Bolivya’nın en büyük hazinesi halkıdır. Neredeyse üçte ikisini yerli halkın oluşturduğu ülkede kültür deformasyona uğramamıştır. Renkli festivalleri, gizemli ritüelleri, folklörü ve baş döndürücü kostümleriyle Bolivya turistler için oldukça otantik bir ülkedir.

Başkenti Sucre olan Bolivya’nın idari şehri ise La Paz’dır. Ülke üç bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgelerden ilki ülkenin batısında kalan Altiplano’dur. Ortadaki bölgesi başkenti de kapsayan Sub-Andean Bolivia ve doğudaki Tropikal Alçaklar ise diğer bölgeleridir. Ülkenin Oruro kenti karnavallarıyla, Tupiza kırmızı renkli kaya oluşumlarıyla ve başkentten sonra ikinci en önemli kenti Santa Cruz ise gece hayatıyla meşhurdur.

Dört tarafı karalarla çevrili Güney Amerika ülkesi Bolivya kıtanın orta batısında yer alır. Kuzey ve doğusunda Brezilya ile çevrelenmiş ülkenin güneydoğusunda Paraguay, güneyinde Arjantin, güneybatısında Paraguay ve kuzeybatısında ise Peru vardır. Ayrıca Bolivya Andean dağ sırasında yer alan üç ülkeden biridir.

Bolivya’ya gitmek isten Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları vizeden muaftır. Türkiye’den direkt uçuşların olmadığı Bolivya’ya aktarma yapmak için birkaç seçeneğiniz mevcuttur. Bunlardan ilki Amsterdam ya da Lima’dan aktarma yapmaktır. Ayrıca ülkeye Amerika, Madrid, Frankfurt veya Peru üzerinden aktarma yapmak da mümkündür. Bunlar arasında Frankfurt ve Amerika’nın transit vize istediğini hatırlatmakta fayda var. Aktarmalara bağlı olarak değişse de Bolivya’ya gitmek yaklaşık 16-18 saat sürmektedir.

Ilıman iklimin hâkim olduğu Bolivya’ya gitmek için en ideal zaman mayıs ve ekim arası dönemdir. Bu zaman aralığında sıcaklık ve nem oranı azalmış olduğundan hava daha serindir. Ülkeyi ziyaret edeceklerin atlamaması gereken en önemli detay dağlık alanların çok soğuk olabildiği ve ülkede gece ile gündüz sıcaklık farklarının fazla olduğudur.

Bolivya’da yerli anlamına gelen ‘indio’ kelimesini kullanmayın çünkü bu aşağılayıcı bir tanım olarak anlaşılmaktadır. Bolivyalılar bunun yerine köylü anlamına gelen “compensino” kelimesini kullanmayı tercih ederler. Çok kültürlü yapısıyla pek çok halkın yaşadığı Bolivya’da farklılıklara saygılı olmanız beklenir, bu yüzden kelimelerinizi seçerken dikkatli olmanız gerek. Ayrıca çok sıcakkanlı ve arkadaş canlısı insanların yaşadığı bir ülkede olduğunuzu unutmayın. Bu yüzden “günaydın” ve “iyi akşamlar” demek çok önemlidir. Toplu taşımada yolculuk esnasında yaşlı insanlara yer vermenin önemsendiği ülkede sigara içmek çok yerde yasaklanmamıştır.

Bolivya mutfağı bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir. Ülkenin Andes ve Altiplano gibi yüksek bölgeleri patates, pirinç, et gibi daha karbonhidrat ağırlıklı beslenirken, alçak kısımlarında tropikal lezzetler ön plana çıkmaktadır.Bifteğin menüsünde önemli yer tuttuğu Bolivya’da La Paz gibi büyük kentlerde dünya mutfağından da pek çok farklı restorana rastlayabilirsiniz. Vejetaryen seçeneklerin çok olmadığı Bolivya her ne kadar karalarla çevrili olsa da ülke de balık da tüketilmektedir. Bolivya mutfağı için ‘et ve patates’ tanımı yapılır. Domuz etinin hayli popüler olduğu ülkede genel pişirme tekniği kızartmadır.

Bolivya’nın geleneksel tatlarından salteñas et, sebzeler, sos, zeytin ve haşlanmış yumurta ile doldurulmuş hamur işi bir yemektir. Peynir ve yukka kullanarak hazırladıkları cuñapediğer önemli lezzetlerinden biridir. Ayrıca Bolivya’ya gittiğinizde peşine düşmeniz gereken bir diğer tat chorizos chuquisaqueños sos ile hazırlanmış bir çeşit domuz sosisidir. Lomomontado adını verdikleri yemekleri ise yumurta ve kıyılmış domates ile servis ettikleri biftek filetosudur. Pek çok yemekte kullandıkları baharatlı ve acı sosları ilajwa ülkenin en önemli tatlarındandır. Ayrıca Amazon nehrinden avladıkları surubí balığını da çokça tüketmektedirler.Kurutulmuş lama eti ya da biftekten yaptıkları charquekan yemeğini ilawaja sosu ve patates kızartması ile servis ederler.

Bolivya’nın en önemli içeceklerinden mate koko yapraklarından hazırladıkları bir çeşit bitki çayıdır ve yorgunluğa iyi gelen uyarıcı özelliği vardır. Kokteyl ve limonatalarda çokça kullandıkları singaniyi ise fermante ettikleri üzümlerden hazırlarlar. Bolivya’da şarap endüstrisi çok gelişmemiştir ama ülkede Arjantin ve Şili şaraplarına kolayca ulaşabilirsiniz. En meşhur şarapları ise Tarija’dan gelen La Concepción’dur. Bolivya’da bahşiş çok önemsenmez, fakat yine de %10 civarı bir bahşiş miktarı yeterlidir.

Bolivya zengin bir kültüre sahiptir. Bu yüzden ülkede pek çok karnaval ve festival düzenlenir. Bunların en önemlisi ise her sene şubat ayında düzenlenen Oruro Karnavalıdır. Oruro kentinde gerçekleşen ve bir hafta süren karnavalda renkli kostümler giymiş dansçılar, müzisyenler sokakları doldururken festival süresince su savaşları da düzenlenmektedir. Festivalde kaçırmamanız gereken en önemli şey ise diablada adını verdikleri şeytanın dansı bölümüdür. İki baş dansçının Lucifer ve Aziz Michael kılığına girdiği seremonide yüzlerce dansçı şeytan kostümü içinde dolaşır.

Bir diğer büyük karnaval Tarabuco ise her mart ayının üçüncü pazar günü Tarabuco’da düzenlenir. Bilinen en büyükyerli halk festivali olan Tarabuco boyunca İspanyol kolonilerine karşı kazanılan zafer kutlanmaktadır. Folklorik dansların ve ritüellerin tekrarlandığı festivalde ülkenin yerel biraları da çokça tüketilir.

Benzer bir diğer karnaval ise Fiesta del Grand Poder’dir. Aymaran geleneğinin renkli şekilde kutlandığı her sene haziran ayında düzenlenen festivalde pek çok dansçı La Paz sokaklarını kuşatır.

Bolivya’nın en özel festivallerinden biri Día de las Ñatitastır. Kafatası günü anlamına gelen festival her sene 9 Kasım tarihinde La Paz Mezarlığı’nda kutlanır. Aymara geleneğine dayanan festivalde halk sembolik olarak ellerindeki kafatasını parlak cam kutular içinde sunar.Gül ve koka yapraklarının saçıldığı festivalde serenatlar yapılır. Antik Aymara kültürüne dayanan festivalin hikayesi ise şöyledir, Aymara inancına göre insanın yedi ruhu vardır ve bunların sonuncusu ölümden sonra iskelet olarak kalır. O yüzden kafatası evlerde saklanır ve şans getirdiğine inanılır.

San Ignaci’da düzenlenen Fiesta Patronal ise Rio karnavallarını andırır. Her sene temmuz sonunda gerçekleştirilen bu geleneksel festivalde bütün gece ülkenin ikonik dansı machetero yapılır.

Nisan başında Santa Cruz ve Chiquitos’ta düzenlenen The Chiquitos Musical Renaissance kapsamında bu iki şehrin kiliselerinde müzik etkinlikleri düzenlenir. Orkestra ve grupların bir araya geldiği bu müzik festivalinde pek çok yerel etkinlik de düzenlenir.

Aymara Yeni Yılı ise ülkenin en özgün kutlamalarından biridir. 21 Haziran’da gerçekleştirilen festival Tiahuanacu sokaklarını aydınlatır. Bolivya’da kış dönümünün yani en uzun gecenin yaşandığı 21 Haziran tarihinde gece bütün sokaklar meşaleler ile aydınlatılır. Ateşler yakılır ve geleneksel kostümler giyilir. Isınmak için sıcak koka ve alkolün tüketildiği gecede güneşin doğumuna kadar kutlamalar sürer, etkinlik gün doğumunun izlenmesiyle son bulur.

· Karnaval (8 Şubat),

· Kutsal Cuma (25 Mart),

· İşçi Günü (1 Mayıs)

· Corpus Christi (26 Mayıs),

· Bağımsızlık Günü (6 Ağustos),

· Azizler Günü (1 Kasım),

· Noel Günü (25 Aralık)

Ilıman iklimin hâkim olduğu Bolivya’da sıcaklıklar bölgeden bölgeye değişiklik göstermektedir. Ülkenin doğusu batısına göre daha sıcaktır. Yine doğuda yazlar sıcak ve nemli geçerken, batıda daha kuru bir hava hâkimdir. Batıda ise kışlar hayli sert geçmektedir. Rüzgârlı gün sayısının çok olduğu ülkenin batısında dağlar karla kaplıdır. İkliminin bölgesel değişikliklerinden dolayı ülke dört bölgeye ayrılmıştır. Nemli tropikal iklimin görüldüğü Llanos’ta ortalama sıcaklık sene boyunca 30 derece civarındadır. Altiplano bölgesinde çöl etkisi görüldüğünden sıcaklık farkları fazladır ve yıllık ortalama sıcaklık 15-20 derece arasındadır ve hava daha kurudur. Vadilerle çevrili Yungas dağlardan gelen rüzgâr etkisi altındadır, ayrıca çok yağışlıdır. Son olarak Chaco bölgesinde ise subtropikal iklim görülür Ocak ayının nemli ve yağışlı geçtiği bu bölgede yılın geri kalanı günler sıcak geceler ise serindir.

2000 yılı aşkın tarihiyle Bolivya ilk olarak Aymaralara ev sahipliği yapmıştır. Bugün ülkenin batısında yaşayan Aymara halkı Tiwanaku kentini kendilerinin başkenti olarak tanımlamaktadır. 1524 senesinde İnka İmparatorluğu toprakları üzerinde kolonyel hareketine başlayan İspanyolların gelmesiyle ülke Yukarı Peru adını almıştır. 16. yüzyıl boyunca İspanyol kontrolünde kalan ülkede o dönemde gümüş en önemli gelir kaynağıdır.

1825 senesinde uzun bir mücadelenin ardından bağımsızlığını kazanmayı başaran Bolivya’nın siyasi tarihi hep çok kanlı, dengesiz ve darbelerle dolu olmuştur. Ondan fazla anayasa değiştiren ülkede 180’den fazla darbe yaşanmış hatta altı cumhurbaşkanı görev başındayken öldürülmüştür. Komşularıyla da ilişkisi her zaman sorunlu olan Bolivya Şili ve Paraguay ile sürekli sorun yaşamaktadır. 1883 yılında girdiği Pasifik Savaşı ile en büyük yıkımını yaşayan ülke kıyı şeridini Şili’ye kaptırmış ve bir kara devletine dönüşmüştür. 1932 senesinde ise Paraguay ile savaşa giren ülke bu savaştan da mağlup çıkmıştır. Arjantinli devrimci Che Guevara önderliğinde 1966 senesinde Küba desteğiyle başlatılan devrim hareketi, Che Guevara’nın kurduğu Bolivya Ulusal Bağımsızlık Ordusu adı altında pek çok başarı kazansa da hareket 1967’de Che’nin öldürülmesiyle son bulmuştur. Bu tarihten sonra da siyasi dengesizliğin sürdüğü ülkede pek çok sosyal ve ekonomik reform gerçekleştirilmiştir. Bugün ülkede Sosyalizme Doğru Hareket Partisi iktidardadır, bunda Che’nin Bolivya’da öldürülmüş olmasının etkisinin olduğu da söylenmektedir.

Bolivya doğal kaynaklar açısından hayli zengindir. Fakat ülkede ciddi bir altyapı sorunu vardır. Bu da bu potansiyeli değerlendirme konusunda ülkeyi zora sokmaktadır. Hidrokarbon kaynaklarının ülke ekonomisinin belkemiğini oluşturduğu Bolivya’da ihracatın yüzde 50’den fazlasını doğalgaz oluşturmaktadır. Ayrıca ülke zengin lityum rezerviyle de dünya ekonomisinde önemli yere sahiptir. Altyapı sorunları sebebiyle Güney Amerika’da kişi başına düşen gelirin en düşük olduğu ülkelerden olan Bolivya’da patates, mısır, pirinç, tahıl, soya fasülyesi, kahve, pamuk ve koka yetiştirilmektedir. Kahvenin en önemli ikinci ihracat ürünü olduğu ülkede 1965 senesinde Bolivya Kahve Kurumu kurulmuştur. Ayrıca ülke ekonomisinde hatırı sayılır yere sahip bir diğer tarım ürünü soya fasulyesidir. Brezilya üzerinden Batı Avrupa’ya ihraç edilen soya fasulyesi yetiştiriciliğinin yanı sıra ülkede besi hayvancılığı da gelişmiştir.

Seküler bir ülke olan Bolivya’da devlet inanç özgürlüğünü desteklemektedir. Dolayısıyla ülkede resmi bir dinden söz edilemez. Fakat yine de nüfusun yaklaşık yüzde 78’ini Roma Katolik’leri oluşturmaktadır. Kalan nüfusun yüzde 19’unu ise Protestanlar oluşturur. Ülkede 2010 senesinde yapılan bir ankete göre Bolivyalıların yaklaşık yüzde 93’ü kendisini Hristiyan olarak tanımlamaktadır. Yüzde 3’lük dilim kendini herhangi bir din üzerinden tanımlamazken ülkede yerli halkların kendine has ritüel ve ibadetler gerçekleştirdiklerini de görebilirsiniz.

Lima Büyükelçiliği'nin görev bölgesindedir.

LİMA BÜYÜKELÇİLİĞİ

Adres: Calle Miguel de Cervantes No:504-510 San Isidro/Lima/PERU (Posta Kodu: Lima 27)

Telefon: +51-1-204 70 00, +51 1 421 63 04(Geçici telefon)

Faks:

[email protected]

http://lima.be.mfa.gov.tr/

Görev Bölgesi: Bolivya

LA PAZ FAHRİ KONSOLOSLUĞU

Adres: Calle Benito Juárez Nº 48. Condominio Benito Juárez, Casa Nº 6. La Florida., 3-12138 La Paz, Bolivia

Telefon: +(591 2) 274 0279

Faks: +(591 2) 274 0279

[email protected]