Şili

Güney Amerika’nın güneyindeki bu engebeli ülke, İnka ve Mapuçe gibi yerli toplulukların ana yurdudur. 16. yüzyıl itibariyle İspanyol egemenliğine giren bu toprakların sınırını ve ekonomisini And Dağları belirler. Bakır madenciliğinin yoğun olduğu kuzey Şili çöl ikliminin etkisindeyken; güney bölgelere doğru kutup iklimine varılır. Şili Antartika kıtasında yaklaşık 1,2 milyon kilometrekare kara parçasına sahip olduğunu iddia etmektedir.

Şili, bağımsız bir ülke olarak 1810 yılında İspanya’dan ayrılarak egemenliğini ilan etmiştir. Ülkenin büyük bir kısmı Şili’nin orta kısımlarında yaşar ve nüfusun yüzde 40’ı başkent Santiago sınırlarındadır. Nüfus artış hızı sıkıntılı bir ülke olan Şili’de insani gelişmişlik endeksi ve ekonomik veriler Güney Amerika’nın en yüksek seviyelerindedir. Kişi başına düşen milli gelir 23 bin dolar civarındadır.

Şili’nin başkentiSantiago’dur. Şehir, bu coğrafyanın kolonyal dönemden bu yana başkenti, ana kültür ve ekonomi merkezidir. Santiago 1541 yılında kurulmuştur. Büyük Santiago Metropolü ülke nüfusunun önemli bir kısmını, 7,7 milyon kişiyi bünyesinde taşır. Ülkenin yüzde 85’i şehirlerde yaşar. Valparaiso, Concepcion ve La Serena gibi küçük ve nüfusu 800 bin ile 300 bin arasında değişen şehirler genellikle Şili’nin orta kısımlarında yer alır. Diğer şehirlerden birkaçı Antofagasta, Temuco, Rancagua, Talca ve Arica’dır.

Büyük Okyanus kıyısı boyunca 17. paralelden 56. paralele tam 4,300 kilometreyi uzunluğa sahip bir ülke olarak Şili, Arjantin ile birlikte Güney Amerika’nın en güneyindeki iki ülkeden biridir. Doğuda Arjantin ile sınırını And Dağları belirler. Kuzeyinde isePeru ve Bolivya ülkeleri bulunmaktadır. Tarihte geçilmesi en zor boğazlardan biri olan Drake Boğazı ülkenin güneyinde Antartika ile sınırı belirler. 600 kilometre batıda Pasifik adalarından Easter, Sala y Gomez ve Polynesia ve Robinson Crusoe ülkenin diğer kara parçalarıdır.

Şili’nin bir güney yarımküre ülkesi olduğunu ve haziran, temmuz, ağustos aylarında kış dönemine girdiğini hatırlatmak gerekir. Bunun yanında ülkenin başkenti olan Santiago’nun bulunduğu merkez bölgesi Akdeniz iklimine sahiptir. Bu bölge kış aylarında 8 derece ve yaz aylarında ise 20 derece civarında sıcaklığa sahiptir. Ilıman hava dolayısıyla kış aylarında And Dağları’nda kaymak tercih edilen bir aktivitedir. Fakat Santiago’da kış aylarında (Haziran-Ağustos) aşırı yağış olmakta ve bu, hayatı zorlaştırmaktadır. Bunun yanında ülkede doğa turizmi oldukça popülerdir ve bu yüzden her bölgenin kendine has iklimi olduğu için yerine göre hava koşullarının incelenmesinde yarar var.

Ülkede kapkaç ve hırsızlık olayları geçmişten günümüze gelen ve turistlerin özellikle dikkat etmesi gereken temel sorunlardandır. Buna rağmen suç işleme oranı Güney Amerika’daki diğer ülkelerden oran olarak daha düşüktür. Genel olarak diğer Güney Amerika ülkeleriyle kıyaslandığında yerel halkına görece olarak özgüveni yüksek, yabancılara saygılı, eğitimli, modern kabul edilir. Bunun yanında Güney Amerikalıların sahip olduğu sıcakkanlılığı taşımaktadırlar. Hispanik kültüründe genel olarak görülen enerjik ve eğlenceli yapı Şili insanında da rahatlıkla hissedilecektir.

19. yüzyıl boyunca kuzey coğrafyasındaki topraklar için Peru ve Bolivya ile yapılan savaşlar komşu ülkeleri birbirine düşürmüştür. Şili’nin zaferiyle sonuçlanan bu savaşın yine de çevre ülkelere karşı soğukluk taşımada temel taşı olduğu varsayılmaktadır. Fakat ülke kültürel açıdan da diğer Güney Amerika ülkelerinden kendini ayırma çabası içerisindedir, ayrıca coğrafi olarak izole yapısı nedeniyle kendine özgü bir kültür geliştirdiği söylenebilir. Ek olarak, güney bölgelerde az da olsa Alman kökleri olan Şilili vatandaşlar bulunmakta ve bu köken üzerinden aşırı olmayan bir elitizm ortaya koymaktadırlar.

Şili’de deri ayakkabıcılığı oldukça gelişmiştir. Modern markalardan, butik üretime kadar oldukça kaliteli ayakkabılar hediye olarak veya kişinin kendine alabileceği eşyalardan biridir. Lapis lazuli ismiyle anılan takı gökyüzü mavisi taşı denilen bir üründen yapılır ve yalnız Şili ve Afganistan’da bulunmaktadır. Bu ürün Şili’den hediyelik eşya niyetiyle alınabilecek güzel bir üründür.

Tahta kaseler Şili’nin geleneksel kültüründe yeri olan diğer ürünlerdir, isimleri Gredadiye geçen bu tahta kase ve çömleklerde pastel de choclo gibi geleneksel yemekler yapılır; dolayısıyla hediyelik eşya için güzel bir seçim olabilir. Bakır madeni merkezi olan Şili’de bakır işlemeleri de oldukça değerlidir; evinize bakır işleme eşyalar götürebilirsiniz. Şarap konusunda oldukça da iyi olan Şili’de Casillero del Diabo veya Concha y Toro gibi markalardan hediyelik yaptırabilirsiniz. Son olarak, Sadece Şili’nin değil tüm Güney Amerika’nın gururu olan ünlü şair Pablo Neruda’nın birçok hediyelik cinsinden ürününü ülkenin dört bir yanında görebilirsiniz.

Vina del Mar Müzik Festivali

Şubat ayının son haftasında düzenlenen bu festival, Vina del Mar adındaki Santiago’dan iki saat uzaklıkta bir kasabada gerçekleşir. Dünya çapında üne sahip olan bu müzik festivalinde pop ve geleneksel halk ezgilerinin türlü çeşitleri yerini almaktadır. Bu festival boyunca birçok müzik yarışması gerçekleşirken, uluslararası ünü olan sanatçılar kasabanın rengine renk katmaktadır.

Carnaval Andino Con la Fuerza del Sol

And Dağları’nın festivali olarak bilinen bu etkinlik oldukça etkileyici gösterilerle uluslararası üne sahip olan kültürel bir aktivitedir. Şubat ayında kuzey bölgelerde gerçekleşen bu festival, yerli ve Afrika kökenli gruplar ile Katolik toplumun yan yana gelerek heyecanla kutladığı bir aktivite olmuştur. Geleneksel dansların ve kostümlerin sokaklarda birbiriyle yarışırcasına sergilendiği bu festival, Şili’nin ulusal onuru olarak kabul edilir.

Fiestas Patrias
Ülkenin bağımsızlık gününde kutlanan Fiestas Patrias, 18 Eylül tarihini şenlendiren büyük karnaval ve farklı açık hava etkinlikleriyle Şili’yi birleştiren tarihi bir organizasyondur. Bu tarih boyunca evlerde geleneksel yemekler hazırlanır ve yerel içkiler tüketilerek gece boyunca dans edilir.

• Yeni Yıl  (1 Ocak)
• İyi Cuma   (Her yıl değişiyor)
• İşçi Bayramı   (1 Mayıs)
• Deniz Kuvvetleri Günü  (21 Mayıs)
• Bahar Bayramı (4 Haziran)
• Aziz Peter ve Aziz Paul (2 Temmuz)
• Meryem Ana Yortusu  (15 Ağustos)
• Milli Birlik Günü  (Her yıl değişiyor)
• Bağımsızlık Günü  (18 Eylül)
• Silahlı Kuvvetler Günü  (19 Eylül)
• Kolomb Gün (12 Ekim)
• Azizler Günü (1 Kasım)
• Kutsal Azize Günü  (8 Aralık)
• Noel Günü (25 Aralık)

Şili’de kuzeyden güneye beş farklı iklim etkisini gösterir. Norte Grande ismiyle anılan kuzey Atacama Çölü’nde sert bir çöl iklimi; biraz aşağısında kalan Norte Chico bölgesinde yarı kurak bir iklim; Şili’nin merkezini oluşturan ve Santiago’nun bulunduğu orta Şili’de Akdeniz iklimi hakimiyetini sürdürür. Adalarda nemli bir tropik-altı iklim görülür. Güneye doğru okyanus iklimi hakimiyetinde Valdivian Yağmur Ormanları meydana gelir. And Dağları’nda Alp iklimine benzer bir dağ havası hakimken, güney bölgelerde buzullar etkisini gösterir.

Amerika kıtasını Antartikaile sınırı olan Drake Boğazı’ndan geçen Macellan 1520 yıllarında bölgede bulunan ilk Avrupalı olduğu varsayılır. Bundan önce bölgede ağırlıklı olarak Mapuche grubunun yer aldığı ve yukarı bölgelerde “İnka İmparatorluğu” ile savaş halinde olduğu bilinmektedir. Fakat İnka saldırıları Maule Nehri Savaşı’yla tahminen 1490 yıllarında Mapucheliler tarafından durdurulur. Bunun akabinde ülke 1535 yılında ilk Avrupalı keşifçiler – daha doğrusu altın arayıcıları – tarafından Diego de Almagro liderliğinde işgal edilir.

Şili tam anlamıyla 1540 yılında Pedro de Valdivia tarafından fethedilir ve 1541 yılında Santiago şehri kurulur. Altın bulma hayalleriyle bu toprakları ele geçiren İspanyol yağmacıları zamanla altının olmadığını, bunun yerine oldukça uygun tarım olanaklarının varlığını keşfederler ve bölgeye yayılmaya başlarlar. Bunun yanında Mapuche kabileleri topraklardan atılmalarına sert bir şekilde karşılık verir ve yüzyıllar boyu devam edecek karşılıklı saldırılar kendini gösterir. Bölge için 1810 yılı İspanyol krallığından bağımsızlığın ilan olunduğu tarih olarak kayıtlara geçer ve 18 Eylül bugün ülkenin ulusal günü olarak kutlanmaktadır. 19. ve 20. yüzyıl boyunca birçok iç savaş, darbe ve baskı dönemleri yaşayan Şili en son Pinochet dönemi olarak bilinen 1973-1990 yılları arasında askeri cunta hükümetiyle yönetilmiştir.

Şili diğer İspanyol kolonilerinden izole olması sebebiyle daha homojen ve merkezi bir anlayışla yönetilmiştir. Ülkede bir milyon civarında Mapuche nüfusu olduğu varsayılırken, işgal sonrasında 20. yüzyıla kadar nüfusun çoğunluğu yok olmuş veya İspanyol nüfusunun içine karışarak “mestizo” olarak anılan grubu oluşturmuştur. Bugün Mapuche kökeni olan 2 milyona yakın Şilili olduğu varsayılmaktadır.

Oldukça liberal bir ekonomiye sahip Şili’de ekonomik veriler ülkeyi Güney Amerika’nın en yüksek standartlara sahip bölgesi olarak gösterir. Ülkenin ekonomisinin temel taşı olarak bilinen bakır madeniişletmeciliği, Şili’nin GDP rakamlarının yüzde 20’sini ve ihracatın yüzde 60’ını oluşturmaktadır. Şili’nin bakır madenlerinden biri olan Escondida tek başına dünya bakır kaynaklarının yüzde 5’ine sahiptir. Şili dünyanın bakır talebinin üçte birini karşılar.

Ülkede işsizlik oranı yüzde 6 oranlarındadır ve yoksulluk sınırındaki insan sayısı nüfusun yüzde 11’ini oluşturduğu dile getirilmektedir. Fakat hükümet raporlarına eleştirel yaklaşan çevreler bu rakamın Avrupa kriterlerinde incelendiğinde yüzde 25 civarına kadar çıktığını vurgular. Tarım faaliyetleri ülkenin gelirinin yüzde 5’ini oluştururken, yıllar içerisinde turizm Şili’nin önemli ekonomi kaynaklarından sayılmaya başlanmıştır. Doğa turizminin yanında And Dağları’ndaki kayak için oldukça uygun merkezler çevre ülkeler başta olmak üzere ABD ve Avrupa ülkelerinden turist çekmektedir.

Şili toprakları, İspanyol hakimiyetine girdiği dönemden bu yana Katolik inancı etkisi altındadır. Katoliklik ülkenin üçte ikisinin dini olmakla beraber Evanjelik kiliseye bağlı olanların oranı yüzde 10 civarındadır. Bunun yanında, rakamların geleneksel-aileden gelen kültürel kodlara dayalı olduğu vurgulanır. Ülkede kendini agnostik veya ateist olarak tanımlayanların oranı yüzde 25 olarak ifade edilmektedir. Şili inanç özgürlüğü konusunda teşvikleri olan bir ülkedir; bu nedenle birçok farklı kilise ülkede varlığını rahatlıkla sürdürebilmektedir.

SANTİAGO BÜYÜKELÇİLİĞİ

Adres: MONSENOR SOTERO SANZ 55 OF.71 PROVIDENCIA SANTIAGO-CHILE

Telefon: 00 56-2 231 89 52 - 00 56-2 232 11 00

Faks: 00 56-2 231 77 62

[email protected]

http://santiago.be.mfa.gov.tr

Görev Bölgesi: Şili

Şili gibi vize işlemleriyle uğraşmadan gidebileceğiniz vizesiz  ülkeler arasından tercih yapmak istiyorsanız bu yazımızı okumanızı tavsiye ederiz. 

Ülkede resmi dil olarak kabul edilen ve nüfusun neredeyse tamamı tarafından konuşulan dili İspanyolca’dır. Şili kendine özgü bir aksana sahip İspanyolca’sıyla diğer Güney Amerika ülkelerinden ayrılmaktadır. Bu aksan ülkenin kuzeyinden güneyine kendi içinde farklılıklar gösterse de, genel olarak kıtanın diğer İspanyolca konuşan ülkelerinden daha yumuşak bir tona sahiptir. Bunun dışında ülkede yerli nüfusun konuştuğu Mapudungun, Quechua, Aymara gibi yerel diller mevcuttur. Almanca ülkede varlığını koruyan diğer bir Avrupa dilidir; uluslararası kullanılırlık bakımından İngilizce ülkede öğrenilmesi teşvik edilen dildir.

- Si: Evet

- No: Hayır

- Por favor: Lütfen

- Hola! (Ola): Merhaba

- Gracias (Grasyas): Teşekkürler

- De nada: Birşey değil

- Buenos dias: Günaydın

- Buenas noches (buenas noçes): İyi geceler

- Perdon / Perdona me: Affedersiniz

- Lo siento: Üzgünüm

- No importa: Önemli değil, sorun yok

- No lo se/no se: Bilmiyorum

- Cómo está?: Nasılsınız?

- Bien: İyiyim